सुपेन्द्र बस्नेत/बोस्टन

अपूर्ण र अल्पकालिन नै सही तर यतिबेला देशले एउटा अकल्पनीय घटना र त्यसले निम्त्याएकाे परिणाले दिलाएकाे पिडाबाट केही राहत भने पक्कै पाएकाे छ। 

पत्रकार शालिकराम पुडासैनीकाे मृत्यु प्रकरणमा रबि लामिछाने सहित आराेपित सबैलाई अदालतकाे आदेशका आधारमा  हिरासतबाट मुक्त गरिए पछि  रबिकाे समर्थनमा चितवनकाे सडकमा उत्रिएकाहरुमा निकै ठुलाे खुशी छायाे ।सराेकारवालाहरुलाई लक्षित गर्दै निरासा, असहमति,आक्राेस, असन्तुष्टि लगातयतकाे प्रतिनिधित्व गर्दै गरेका अभिब्यक्ति तथा नाराहरु एकाएक जय जयकारमा परिणत भए र सांकेतिक  बिजयकाे रुपमा दिपावली समेत गरिए । चितवनमा मात्र हैन देशभर र बिदेशसम्म पनि त्याे खुसी तरंगित भयाे । यद्यपि याे घटनाले कानूनी रुपमा सदाका लागि किनारा लाग्न भने अझै बाँकि नै छ । पत्रकार पुडासैनी चितवनकाे एक हाेटलमा झुण्डिएकाे अवस्थामा मृत फेला परे पछि अनेकन शंका उपसंकाहरु उब्जिन सुरु भएकाे थियाे । जब सञ्चार माध्यमबाट घटनाकाे केही दिन पछि मृतकले रबि लामिछाने सहित तीन जनालाई घटनाकाे हुनुकाे मुख्य दाेषी ठहराएकाे भिडियाे  एकाएक सार्बजनिक भयाे र आराेपितहरुलाई गिरफतार गरियाे ,तब घटना थप संबेदनशिल र रहस्यमय बन्याे । त्यसले अकल्पनीय  उलझनकाे तरंग पैदा गरायाे । जाे कसैकाे कल्पना भन्दा पनि बाहिर थियाे । कानुनी सिद्धान्त अनुसार पनि न्यायीक छानबिनका लागि  सुरक्षा निकायमा सुरक्षित र गाेप्य रहनु पर्ने  उक्त भिडियाे एकाएक  सार्वजनिक हुनुले सर्वसाधारणमा उब्जिदै गरेकाे प्रारम्भिक संकामा झन घिऊ थप्नेकाम गर्याे। त्यति मात्र हैन बिगतमा रबिका  बिराेधीका रुपमा चिर परिचित पत्रकार किशाेर श्रेष्ठले उक्त भिडियाे सार्बजनिक गरेकाे भन्ने समाचार सार्बजनिक भए पछि  रबिकाे समर्थहरुलाई थप ससंकित र आक्राेसित बनायाे र उनिहरुलाई  घटना रबिलाई फसाउनकै लागि प्रपञ्चित षड्यन्त्रपूर्ण रहेछ भन्ने तिर साेच्न बाध्य बनायाे । भिडियाे सार्बजनिक भए पछि भिडियाेलाई बिभिन्न काेणबाट बिश्लेशण र ब्याख्या गर्न थालियाे । र भिडियाेले भने जस्ताे आराेपितका कारण बाध्यकारी आत्महत्या नभएकाे मत राख्नेकाे जमात बढ्याे । घटनाकाे प्रकृति, मृतकसंग आराेपितहरुकाे सम्बन्ध, अराेपितहरुकाे चरित्र र घटनाकाे  अनुसन्धान गर्ने  सुरक्षा निकायकाे भूमिकाले स्वतन्त्र रुपमा बिश्लेषण गर्नेहरुमा घटना आत्महत्या नभएर हत्या भएकाे हुन सक्ने संका जन्माउन प्रसस्त आधारहरु खडा गरिदियाे र त्याे आसंका एककान दुईकान मैदान हुदै छताछुल्ल हुन थाल्याे । बिगतमा न्युज 24  टेलिभिजनमा सिधाकुरा जनतासंग कार्यक्रम सञ्चालन गर्ने कार्यक्रम प्रस्ताेता रबि लामिछानेले पिडित र  सर्बसाधारण जनताकाे पक्षमा निभाएकाे सकारात्मक भूमिकाले उनीहरुमा रबि प्रति जमाएकाे सकारात्मक डेराले आराेपितलाई दाेषी स्विकार्न कुनै हालतमा तयार गराएन । र उनीहरु घटनालाई षड्यन्त्रपूर्ण हत्याकाे संज्ञा दिदै साेही काेणबाट घटनाकाे निश्पक्ष न्यायीक छानबिन गर्न, दाेषी पहिचान गरी सजाय दिन र निर्दाेषलाई ससम्मान रिहाई गर्न माग गर्दै  सडकमा उत्रिए । याे घटनालाई षड्यन्त्रपूर्ण हत्याकाे संकाकाे घेरामा राख्न  रबिलाई गिरफ्तारी गर्दाकाे प्रक्रिया, सार्बजनिक भएकाे मुचुल्का उठाउदै गर्दाकाे भिडियाे, बिगतमा भएका घटनाहरु, तिनीहरुकाे न्यायीक निरुपण, सरकारले निभाएकाे भूमिका, सुरक्षा निकायकाे भूमिका, यस बिषयमा चाेक चाैताराे र सामाजिक सञ्जालहरुमा भएकाे बहसहरु लगायतले थप मल जल गर्याे । जसले गर्दा जनमानस आत्महत्या र हत्या दुई ध्रुबमा बाँडिए ।  आराेपितहरु निर्दाेष भएकाे र षड्यन्त्रपूर्ण  हत्या नै भएकाे भन्नेहरुकाे जमात दिन प्रतिदिन बढ्दै सडकमा शसक्तरुपमा उत्रियाे । केही दिन चितवनमा मात्र सिमित रहेकाे दबाबमुलक आन्दाेलन देशभर फैलियाे । त्यति मात्र नभएर घटना बिश्वभर बहसकाे  बिषय बन्याे । आराेपितहरुलाई दाेस्राे पटक अनुसन्धानकाे लागि भन्दै ५ दिन म्याद थपिए पछि र रबिकाे हिरासतबाटै आफु असुरक्षित रहेकाे र फसाउने षड्यन्त्रकाे आसंका सहितकाे अभिब्यक्ति सार्बजनिक भएपछि देशभर रबिकाे समर्थनमा आन्दाेलन झन  चर्कियाे। देशकाे केन्द्रीय राजधानी काठमाडाैंमा रबिकाे पक्षमा उर्लिएकाे जमातले निकै ठूलाे हलचल मच्चायाे । रबिकाे समर्थनमा उर्लिएकाे जमातलाई अन्धभक्तहरु, भेडाहरु भनेर नजर अन्दाज गर्नेहरुलाई र सरकारलाई निकै ठुलाे झड्का लगायाे । याे घटनालाई लिएर  उर्लिएकाे जमात र भएका बहसहरु मुल त सरकारकाे अकर्मन्यताकाे परिणाम हाे भन्न हिचकिचाई रहनु पर्दैन । बिगतमा सरकारले निभाउनु पर्ने आफ्नाे जिम्मेवारी  ननिभाएकाे, बरु एउटा ब्यक्तिले न्याय, निसाब र जनताकाे पक्षमा खेलेकाे भुमिका कै कारण रबिलाई  देवत्वकरण र सरकारलाई राक्षसीकरण गर्न पछि परेनन् जनता । सिमित श्राेत साधनकाे प्रयाेग गरी एउटा सामान्य टिभी कार्यक्रम चलाउने रबि जन-जनकाे मनमा छाउदै हाई हाई हुनु र राज्यकाे साधन श्राेतमा नियन्त्रण र प्रतक्ष्य अधिकार रहेकाे सरकार जनताकाे नजरमा निकम्मा बन्दै बाई बाई हुन बिडम्बना नै हाे । एउटा ब्यक्तिले वर्तमान ब्यवस्था र कानूनकाे परिधिमा रही सरकारकै प्रमुख मुद्दाहरुलाई सम्बाेधन गर्ने भूमिका नुर्वाह गरेर जनताकाे मनमा बस्न सफल हुनु साच्चै सरकारका लागि लाजमर्दाे चुनाैति भै रहेकाे कुरा जगजागेर नै थियाे । हुन त यस घटनालाई लिएर राजनितिक रंग पनि दिन नखाेजिएकाे हैन । त्यस काेणबाट साेच्दा माैकाकाे फाईदा उठाउदै आफ्नाे राजनैतिक अभिष्ट पुरा गर्नेहरुले भूमिगत भूमिका खेलेकाे हुन सक्ने सम्भावना सहिकाे आसंकालाई नकार्न भने सकिदैन ।  तर त्यस्ताे परिस्थिति सृजना हुनुमा राज्य सरकार नै मुख्य रुपमा दाेषी र जिम्मेवार छ भन्दा अतियुक्ति नहाेला। त्यसैले याे परिणामकाे पनि उसैले जिम्मेवारी लिनु पर्दछ । अरु माथि दाेष थुपारेर सरकार चाेखिन कदाचित सक्दैन ।

सडकमा उत्रिएकाे  जमातमा हिजाे राणा शासन फ्यालेर प्रजातन्त्र ल्याउनदेखि राजसंस्था फालेर गणतन्त्र ल्याइ नयाँ संबिधान जारी गर्न र त्यसकाे कार्यान्वयन गर्दासम्म महत्वपूर्ण याेगदान पुर्याउनेहरुकाे सक्रिय सहभागिता रहेकाे छ भन्ने हेक्का सरकारलाई हुनु पर्दथ्याे । त्यति मात्र हैन तिनै आन्दाेलित जनता हुन जसले गत निर्वाचनमा सक्रिय सहभागी भई बर्तमान सरकारलाई सत्ता आराेहणकाे यात्रा सम्पन्न गराउने । आफ्नाे समर्थन गर्ने जति मात्र जनता ,बिराेध गर्ने जति जनता हैनन् भन्ने स्वार्थी, भ्रमित र पुर्वाग्रही मानसिकताबाट मुक्त हुनु पर्दछ । खाेलाे तर्याे, लाैराे बिर्सियाे भने झै गर्ने जाे काेहीलाई आवश्यक पर्दा खाेलाे तर्दाकाे अवस्था सबिस्तार सम्झाउन जनता यसरी नै उर्लिन्छन् भन्ने  नजिर धेरै छन् । सडककाे प्रदर्शनले रबिकाे समर्थन मात्र गरिरहेकाे थिएन कि सरकारप्रतिका चरम असन्तुष्टि  सहितकाे कडा बिराेध ,प्रतिपक्ष सहितका अन्य राजनैतिक दलहरुले निभाई रहेका भूमिकाप्रतिकाे नैराश्यता र नेपथ्यबाट  ब्यवस्थाकाे बिकल्पकाे लागि अकल्पनीय दृश्य काेरिदै गएकाे देखिएकाे थियाे । राज्यकाे प्रमुख चार अंगहरु मध्य ब्यवस्थापिका र कार्यपालिका निकै कम्जाेर अवस्थाबाट गुज्रिरहेकाे छ । अब प्रहार न्यायपालिका माथि हुदैछ, जसका लागि माेहरा बनाईदै छ चाैथाे अंग प्रेस जगतलाई ।अब  यि दुई अंगहरु पनि कम्जाेर भए भने सरकार र ब्यवस्थाकाे मात्र हैन देशकै अस्तित्व संकटममा पर्ने अनुमान गर्न गाह्राे छैन । राजनैतिक हिसाबले स्वतन्त्र र प्रेसमा आबद्ध एउटा ब्यक्तिका लागि स्वस्फुर्त रुपमा मर्न तयार भएर आन्दाेलमा हाेमिएकाे यति ठुलाे जमात इतिहास मै पहिलाे हाे र तुलनात्मक रुपमा पार्टीले नेतृत्व गरेका आन्दाेलनहरु भन्दा कयाै गुणा भद्र र शान्तिपूर्ण  साबित भयाे आन्दाेलन पनि । यसबाट सबैले पाठ  सिक्नु नै पर्दछ । यस्ताे परिस्थितिमा पनि आफ्नाे हठ नत्याग्ने,पाठ सिकेर नसच्चिने र जनताकाे मनाेभावना नबुझी सडकमा उर्लिएकाे जनसागरलाई नजरअन्दाज गर्दै पुरानै पारामा अघी बढ्ने हाे भने जाे काेहीलाई जनताले अब भिर लड्नेलाई अहिसम्मकाे राजनैतिक यात्राकाे सहयात्रीकाे नाताले केबल राम राम मात्र बाेल्न सक्ने तर काँध नथाप्ने निश्चित छ । तसर्थ यिनै कुराहरुलाई आत्मसाथ गर्दै याे घटना देशकै एक महत्वपूर्ण संवेदनशिल घटना बनेकाले बढाे हाेसियारीपूर्वक निश्पक्ष रुपमा न्यायिक निरुपण गरिनु पर्दछ, जसले राज्यका सम्बन्धित निकायहरुप्रति जनतामा उब्जिएकाे उदासिनता र संका मेटाउदै नयाँ सिराबाट विश्वास जगाउन सकाेस् । यही कामना !