कल्पना घिमिरे

न्यूयोर्क, अमेरिका
न्यूयोर्कको ज्याक्सन हाइटमा नेवारी समुदायको बिशेष महत्वको चाड बेल बिवाह सम्पन्न भएको छ । नेवाः नखः न्यूयोर्कको आयोजनामा शनिबार गरिएको बेल बिवाह कार्यक्रममा रुखमा फल्ने फल बेललाई साक्षी राखेर बालिकाहरुको विवाह गरिएको हो ।
नेवाः नखः संस्थाको सहयोगमा विगत छ वर्ष यता न्यूयोर्क र आसपासमा बस्ने नेवारी समुदायले सामुहिक बेल बिवाह गर्दै आएका छन् । नेवारी समुदायमा बालिकाहरु रजस्वाला हुनु अघि नै बिजोर अंकको वर्षमा बेल विवाह गरिने संस्कार छ । शेर्पा किदुगको भवनमा भएको बेलविवाहमा ५ ,९ र ११ बर्ष उमेर समुहका ४ जना बालिकाहरु सहभागी थिए ।
नेपाल संवत ११३९ यंलाथ्व नवमीका दिन छैठौं सामुहिक ईही (बेलबिबाह) सम्पन्न भएको हो । नेवाः गुभाजु (पुरोहित) समान्त बज्राचार्यले नेवारी बिधिपूर्वक बेलबिवाह सम्पन्न गरेका हुन् । उनलाई पुष्पा बज्राचार्य र नेवाः नखः का प्रथम उपाध्यक्ष महेन्द्रबीर बज्राचार्यले कर्ताको भुमिकामा सहयोग गरेका थिए । बालिकाहरु सेलिन श्रेष्ठ, आन्या श्रेष्ठ, अंकिता श्रेष्ठ र टिस्सा महर्जनलाई बिवाहाका लागि श्रृंगारेर दुलहीको कपडा र गरगहनामा तयार पारिएको थियो । नेवारी बिवाहको बिधि जस्तै बिवाहामा दुलही भित्र्याउने, दान गर्ने गरिन्छ ।
नेवारी समुदायमा बालिका रजश्वला नभईकन ‘इहि’ गराउने प्रचलन छ । इहिका विभिन्न परम्पराहरूमा बालिकाको बेलसँग विवाह गरिदिने पनि गरिन्छ । इहि गर्ने बालिका दिनभरी व्रत बसेर बेल लगायत कलश, बज्र, चक्र आदिको पूजाआजा गर्दछन् । विधिवत रूपमा पूजाआजा गरी विवाह गर्ने बालिकाका बुवाले कन्यादान दिएपछि यो विवाह सम्पन्न हुने गर्दछ । नेवार जातिमा बेल जस्तो भयो दुलहीको वर पनि उस्तैहुने विश्वास छ । नेवार समुदायमा छोरीको तिन पटक विवाह गरिन्छ । बेलसँग विवाह भएपछि विजोर वर्षमा बाह्र दिनसम्म गुफामा राखेपछि सूर्यदर्शन गराइन्छ र बयस्क भएपछि बरसँग विवाह गराइन्छ ।
बेल विवाहमा सहभागी बालिकाहरूलाई प्रशंसा पत्र पदान गरिएको थियो । कार्यक्रममा सहभागी सबैलाई नेवारी समुदायको बिशेष खाना समयबजी खुवाइएको थियो ।
यस संस्थाले नेवारी परम्परा, कला र संस्कृतिको संरक्षण प्रबद्र्धन र समुदायको हितका लागि सन् २०११ बाट न्यूयोर्कमा बिभिन्न कार्यक्रम गर्दै आएको संस्थामा अध्यक्ष बिष्णुमान प्रधानले जानकारी दिए ।
नेवारी समुदायमा हुर्केका बालिकाको बेल विबाह गर्नु अनिवार्य संस्कृति हो । अमेरिकाबाट नेपाल सम्म गएर बेल बिवाह गर्दा धेरै खर्चिलो हुने, नेपाल आवतजावत गर्न लामो समय लाग्ने भएकाले समयको ब्यवस्थापन गर्न अफ्ठेरो पर्ने जस्ता समस्यालाई सहज बनाउन अमेरिकामै गर्न लागिएको अध्यक्ष प्रधानले बताए । बेलबिवाह गर्नका लागि संस्थाले पनि सहयोग गर्दै आएको छ । ‘अविभावकलाई सहज हुने मात्र होइन यस्ता कार्यक्रमबाट नेवारी मौलिक संस्कृति र परम्परा समेत संरक्षण र प्रबद्र्धन हुनेछ’ उनले भने ।