आप्रवासीका लागि ट्रम्प विजय यस कारण जोखिम! प्रभात भट्टराईको लेख

योगेश आदी / ygshdngl@yahoo.com



मेरो अधिकार कति ? मलाई के के भन्न मिल्दैन । कुन सम्बोधन मेरो अपमान हो ? मेरो बारेमा के के कुरा खोल्न म बाध्य छैन ? यो सबै व्यक्तिको कानूनन: अधिकार हो ।



चेतना र विवेकको स्तरले आफ्नो महत्व बोध गराएपछि आत्मसम्मानित जीवनको शुरुवात हुन्छ । आशय गलत नभएपनि कतिपय अवस्थामा हामीले गलत विशेषणको प्रयोग गरिरहेका हुन्छौं - मख्ख पार्न वा फाइदा लिन ।



एउटा सत्य दृष्टान्त; (साभार: युट्युब) माइकबाट आवाज आयो; 'अब कविता वाचन गर्न मञ्चमा आउँदै हुनुहुन्छ, दृष्टि बिहिन भाइ रमेश प्रसाई' । रमेश प्रसाईले माइकमा फुकेर आफू र माइकको दुरी कन्फर्म गर्यो ।



<blockquote class="wp-block-quote">सबलाङ्ग र अपाङ्ग व्यक्तिको नामसँग जोडेर सम्बोधन गरिने विषय होइन, त्यो अपमान हो । त्यस्तै नामको अगाडि भएभरको विशेषण जोड्नु चाप्लुसी हो ।</blockquote>



रमेश; "धन्यबाद, दृष्टि सम्पन्न उद्घोषकज्यू । आज मलाई साह्रै रमाइलो लागिराको छ । मेरो दृष्टि छैन, उहाँले मलाई दृष्टि बिहिन भाइ भन्नु भो । मेरो नाम भन्दा पहिला मेरो शारीरिक विशेषता बताउनु भो । अब मलाई पनि सजिलो हुने भो, म त देख्दिन । यहाँ कोही कपाल झरेको आयो भने उहाँले आदरणीय ताक्लू कवि फलानो भनेर भन्नु हुनेछ । कोही दाँत झरेको आयो भने आदरणीय थोते फलानो भन्नुहुन्छ होला" ।&nbsp;



रमेश प्रसाईको भनाईको आसय थियो, सबलाङ्ग र अपाङ्ग व्यक्तिको नामसँग जोडेर सम्बोधन गरिने विषय होइन, त्यो अपमान हो । त्यस्तै नामको अगाडि भएभरको विशेषण जोड्नु चाप्लुसी हो । काम र योगदानको आधारमा एकापसप्रतिको दृष्टिकोण बनाई सकेका हुन्छन् । आदरको लागि एउटा मुख्य पद जोड्दा पुग्छ । काम र प्रस्तुतिले नै व्यक्तिको परिचय दिइरहेको हुन्छ ।



<blockquote class="wp-block-quote">राजनैतिक र आर्थिक परिवर्तनले मात्र समाज र देश बदलिदैन । देश भनेको जनता हो । जनता - जनता बीचको पारस्परिक समझदारी र सामुदायिक अमन चयन बिना सभ्य समाजको निर्माण हुदैन ।</blockquote>



अर्को दृष्टान्त; हरेकदिन फेसबुकमा समवेदना - श्रद्धाञ्जलीहरु देख्ने गर्छु । कसैकसैले मृत्युसँग जोडिएको भावात्मक उद्धरणमा समेत चाप्लुसी प्रदर्शन गर्छन् । जस्तै; "हाम्रो लायन्स क्लवका संस्थापक सदस्य तथा अमेरिका - रसुवा समाजका अध्यक्ष आदरणीय बरिष्ठ समाजसेवी अनन्य मित्र अधिवक्ता श्री हरिदास लुईटेलज्यूका ममतामयी सासुआमा स्व. चन्द्रमाया कुईंकेलको निधनले मर्माहत भएको छु । यो शोकको घडीमा परिवारजनमा हार्दिक श्रद्धाञ्जली व्यक्त गर्दछु" । यति धेरै नतमस्तक कसैले कसैप्रति हुनु पनि चाप्लुसी हो । मृतकको नाममा जिउँदोको पदको विज्ञापन सिवाय केही होइन । मुर्गी भन्दा मसला महंगो पर्यो भने पच्दैन ।



एकदिन मैले क्षतिपूर्ति दिलाउने वकिलसँग पत्रिकामा विज्ञापन पाउने आशामा बातैपिच्छे सर सर प्रयोग गरेर बिनम्रता देखाएँ । अलिक बढी नै फ्लाटरिङ् (चिप्लो घस्ने) भएछ कि सायद उनले भन्यो; मलाई 'ब्रस' भने पुग्छ, मेरो नाम ब्रस हो । मैले ‘मिस्टर ब्रस’ भन्न थालें । पुन: भन्यो; "म तेरो साथी जस्तै हुँ, ब्रस भने पुग्छ" । मैले मरिगए 'ब्रस' मात्र भन्न सकिन । हामी मख्ख पारेर काम लिन सकिन्छ भन्ने परिवेश र सिकाईमा हुर्केका रहेछौं ।&nbsp;



हामी अधिकाँश फाइदा हुने अवस्था परे; म पुरेत, म दलित, म क्षेत्रीय, म घरानीया ठकुरी, म उत्पिडित, म राणा परिवार इत्यादी भन्न पर्दैनौं । जातसँग जोडेर आफूलाई फाइदा हुने अनुकुल प्रतिकुल नापेर प्रस्तुत हुन्छन् । चेतनाको स्तर जतिसुकै बढेको जस्तो देखाएपनि क्षमता र योग्यताले भन्दापनि जातलाई विशेषणको रुपमा नामको अगाडि थपेर भन्न समेत पछि पर्दैनौं । एउटै थरका वरिपरी छन् भने, 'हामी सबै फलानो थरका हौं 'भनेर मानवीय भन्दापनि जातीय भावनामा हराउँछौं ।



राजनैतिक र आर्थिक परिवर्तनले मात्र समाज र देश बदलिदैन । देश भनेको जनता हो । जनता - जनता बीचको पारस्परिक समझदारी र सामुदायिक अमन चयन बिना सभ्य समाजको निर्माण हुदैन । सभ्य समाजको लागि आपसी सम्बोधन र जायज मानवीय सम्मानको जरुरी पर्दछ ।

रमेश प्रसाईंको बोलिबाण र शव्द चयनको पाठ

प्रचण्डको विलोपिकरण र अविश्वासको विकेन्द्रिकरण

सरोज सिग्देल



शेयरबजार अर्थात् पूँजी बजारलाई अर्थतन्त्रको प्रतिविम्व र तरलता सन्तुलन गराउने वित्तीय औजारको रूपमा विकास गर्ने उदेश्यले नेदरल्याण्डमा सन् १६०२ मा आम्स्टरडम स्टक एक्सचेञ्ज स्थापना भई सन् १६०६ मा डच ईस्ट इन्डिया कम्पनी Dutch East India Company (VOC) को धितोपत्र जारी गरेर धितोपत्र बजारको सुरू भएको विश्व इतिहास छ । आम्स्टरडम स्टक एक्सचेञ्ज नेदरल्याण्ड पछि (सन्१७२४) फ्रान्स, (सन् १७९०) अमेरिका , (सन् १८०१) बेलायत, (सन् १८०८) ईटाली, (सन् १८२०) जर्मनी, (सन् १८१३) स्पेन, (सन् १८६१) क्यानडा, (सन् १८७२) अष्ट्रेलिया र (सन् १८७५) भारतमा स्यापना भएका हुन ।



नेपालको इतिहास हेर्ने हो भने सन् १९९३ मा स्थापना भएको नेपाल स्टक एक्सचेञ्ज नै&nbsp; हो, यद्यपि सन् १९३७ मा विराटनगर जुट मिल्सले शेयर जारी गरी सर्वसाधारणबाट पूँजी सङ्कलन गरेको पाईन्छ। कम्पनी ऐन २०२१ अनुसार वि.सं. २०३३ असार २२ गते सेक्युरिटी खरिदबिक्री केन्द्र (SMC) को स्थापना भएको थियो भने वि.सं. २०३८ देखिमात्र विविध रूपमा दोश्रो बजारमा धितोपत्रको कारोबार शुरु भएको पाईन्छ। धितोपत्र कारोबार सम्बन्धि ऐन भने सर्वप्रथम २०४९ मा जारी भई त्यसको पहिलो संशोधन पश्चात वि.सं. २०५० जेष्ठ १३ गते सेक्युरिटी एक्सचेञ्ज सेन्टर (SEC) स्थापना भएको र त्यसैको नाम परिवर्तन भई हालको नेपाल स्टक एक्सचेञ्ज लि. (NEPSE) भएको हो र यसले धितोपत्र कारोबारमा बजारको संगठनात्मक विकास र औपचारिक दोश्रो बजारको रूपमा कारोबार शुरू गरेको हो।



पम्प एण्ड डम्प



पुँजी बजारलाई आफ्नो महत्त्वाकांक्षा पूर्ति गर्ने खुड्किलाका रुपमा परिभाषित गर्ने लगानीकर्ताहरुले निकै चलाखीपूर्ण तरिकाले  धोकेवाजी गर्ने गर्दछन् र यसलाई व्यक्तिगत रुपमा लिइँदैन अर्थात  कुनै पनि व्यक्ति, समूह वा संगठित संस्थाहरुले कुनै निश्चित कम्पनीको शेयरलाई अत्याधिक उचाईमा पुर्याउने र आफूसँग भएको शेयर उच्च विन्दुमा  अतिरञ्जित तरीकाले बेचेर मुनाफा कमाउने प्रक्रियालाई 'पम्प एण्ड डम्प' भनिन्छ । यसमा विभिन्न समूहहरु जोडिएका हुन्छन् । सर्वप्रथम (Risk of resume) समय परिस्थिति सुहाउने गरी उपलब्ध शेयरहरु मध्येबाट केही शेयरहरूको छनौट गरिन्छ, ती शेयरहरूको बारेमा बजारमा हल्ला फैलिन्छ (यस्तै हुँदैछ रे है ?) अनि ब्लगहरु लेख्न थालिन्छ, तत्पश्चात त्यसले समाचारको रुप लिन्छ र त्यस समाचारलाई धेरैभन्दा धेरै लगानिकर्ता समक्ष पुर्याइन्छ जसको कारण बजारमा अत्याधिक मागको सृजना हुन्छ l सुरुमा तिनै समूहले खरिद गर्छन् र तुरुन्त विक्रि गरिन्छ यसबाट यो समूहले ठुलो मुनाफा आर्जन गर्दछन् । सामान्यतया यसको अवधि ३ देखि ५ दिनसम्म रहन्छ ।



<blockquote class="wp-block-quote">ठूला मानिएका कम्पनीहरुको जस्तै: वालमार्ट, माईक्ररोसफ्ट, एप्पल र टेस्ला सर्वाधिक उचाइको बिन्दुमा पुगे । त्यसै समयमा एप्पलका कार्यकारी प्रमुखले आफूसँग रहेको शेयर ठूलो मात्रामा बिक्री गरेका थिए त्यसको लगत्तै बजारले ठुलो करेक्सन लिएको थियो</blockquote>



गतहप्ता अमेरिकी शेयरबाजारमा पनि ठूलो उतारचढाव देखिएको थियो । ठूला मानिएका कम्पनीहरुको जस्तै: वालमार्ट, माईक्ररोसफ्ट, एप्पल र टेस्ला सर्वाधिक उचाइको बिन्दुमा पुगे । त्यसै समयमा एप्पलका कार्यकारी प्रमुखले आफूसँग रहेको शेयर ठूलो मात्रामा बिक्री गरेका थिए त्यसको लगत्तै बजारले ठुलो करेक्सन लिएको थियो तसर्थ यसलाई पनि पम्प एण्ड डम्प भएको अनुमान गरिएको छ । बजारले करेक्सन लिनु भनेको नियमित प्रक्रिया नै हो तर चितुवा कराउनु र बाख्रा हराउनु  एकैसाथ भएको देखिन्छ ।



<figure class="wp-block-image size-large"><img src="https://test.hamrocompany.com/wp-content/uploads/2020/09/0C9878D7-FBE5-4FF4-AE67-9B54FF4A8EAB-862x314.jpeg" alt="" class="wp-image-15298"/></figure>



शेयर बजार एक लडाइको मैदान हो जहाँ  मुनाफा आर्जन गर्नेहरु मात्र बजारमा टिकिरहन सक्दछन्  भन्ने यो समूह उचित मौकाको पर्खाइमा बसिरहेका हुन्छन् जब लाग्छ बजार अनुकूल छ तब यो समूहले आफ्नो कार्य थालनि गर्दछ सर्वप्रथम सस्तो मूल्यको शेरहरुलाई बढाउने कार्यको थालनि हुन्छ  साथै दैनिक कारोबार रकम उच्च भएको, तरलता अधिक भएको, नयाँ लगानिकर्ताहरु आकर्षित भएका र आफूले छनौट गरेका सेयरहरुलाई  तल-माथि गर्नसक्ने समयलाई मौका छोपि आफ्नो योजनाहरु सफल पार्न लागि परिरहेका हुन्छन् । यसको ताजा उदाहरण सम्झने हो भने हामीले February 27/2020 फर्केर हेर्न सकिन्छ ।



<figure class="wp-block-image size-large"><img src="https://test.hamrocompany.com/wp-content/uploads/2020/09/C67201C8-F9E3-4739-96AA-7BFA9C90E014-825x381.jpeg" alt="" class="wp-image-15297"/></figure>



यसबाट हामीहरु कसरी बच्न सकिन्छ त भन्ने प्रश्न तपाईंको मनमा आयो होला ? जुन स्वभाविकै पनि हो । रातारात धनी हुने सुरमा आफुले गरेको अध्यन, विश्लेषणलाई थाति राखी हल्लाको भरमा नपर्न नै यसको मुख्य समाधान हो । सारा विश्व दिनरात केही नभनि यति लामो समयदेखि कोरोना भाइरसको भ्याक्सिनको खोजीमा छ तर आजसम्म पनि सफलता हासिल हुन सकेको छैन उदाहरण हाम्रो सामु नै छ l रातारात केही पनि परिवर्तन हुँदैन र जसरी पनि कमाउने  हो भन्ने सोच भन्दापनि कम्पनीको उचित विश्लेषण गरी दीर्घकालिन लगानिका योजनासाथ अगाडि बढ्ने लगानिकर्ताहरु नै सफल हुने गर्दछन् ।

शेयर बजार र पम्प एण्ड डम्पको खतरा

सुर्य नारायण पुरी, काठमाडौं

नेपाल राष्ट्र बैंकमा दर्ता भएर आधिकारिक वित्तीय कारोबार गर्ने सँस्थाहरु मध्ये 'लघुवित्त वित्तीय संस्था' राष्ट्र बैंकको वर्गिकरण अनुसार 'घ' वर्गमा पर्ने वित्तीय संस्था हो । लघुवित्त वित्तीय संस्थाहरुको सेवा-लक्ष भनेको पिछडिएका समुदाय र दुर्गम क्षेत्र जहाँ बैंक तथा वित्तीय पहुँच कम हुने गर्दछ । यसले खासगरी सानो पुँजी सम्बन्धि कारोवारो गर्ने गर्दछ । प्रत्येक आर्थिक वर्षमा राष्ट्र बैंकद्वारा प्रकाशित मौद्रिक नीतिमा उल्लेखित लघुवित्त सम्बन्धि व्यवस्था अनुसार महिला दिदीबहिनीहरुको सामुहिक जमानीमा कर्जा लगानि तथा ब्याज बचतको कारोवारो गर्ने गर्दछ ।
हाल नेपालमा कुल जनसंख्याको मध्ये २५.२ प्रतिशत जनता चरम गरिबीको रेखामुनी रहेका छन् । यिनै न्युन आय भएका परिवारलाई लक्षित गरेर लघुवित्त वित्तीय संस्थाहरुले आ–आफ्नो कार्यक्रमहरु सञ्चालन गरिरहेका हुन्छन् । देशको आर्थिक वृद्धि दरको चित्र हेर्दा आर्थिक वर्ष २०७५/७६ मा ७ प्रतिशत आर्थिक वृद्धिदर हाँसिल भएकोमा कोरोना महामारीले यो आर्थिक वर्ष २०७७/७८ मा २.२८ प्रतिशतमा सिमीत रहन पुग्यो ।

लघुवित्त क्षेत्रका वर्तमान चुनौतिहरु :

वर्तमान समयमा लघुवित्तहरुको मुनाफा घटदो दरमा रहेको छ । शेयरको मुल्य समेत गिरावट हुदैछ । लघुवित्तसँग स्वयम् सञ्चालित हुने पुँजी कम छ । ग्राहकहरु कर्जा लिन डराईरहेका छन अर्थात कर्जा लगानि पर्याप्त हुन सकिरहेको छैन ।ग्राहकहरुलाई मासिक बचत गर्नको लागि समेत अप्ठेरो महसुस भईरहेको छ । कोरोनाभाइरसको महामारीले गर्दा वैदेशिक रोजगारबाट फर्किने क्रम बढिरहेको छ । नेपालमै ज्यालादारी काम समेत पाउने अवस्था छैन । नेपालको निजी क्षेत्रमा काम गर्ने सुचिकृत भएको कर्मचारीहरुको झण्डै २२ प्रतिशतको रोजगार गुमेको छ । वित्तीय क्षेत्रमा खराब कर्जा बढेको दिनदिनै प्रतिवेदनहरु आईरहेका छन । आर्थिक वर्ष २०७७/७८ मा प्रकाशित मौद्रिक नीतिले लघुवित्तहरुलाई दिइएको १८ प्रतिशत कर्जा ब्याजदरलाई ३ प्रतिशत कटौती गरी १५ प्रतिशतमा झारेको छ । वित्तीय संस्थाले कर्जा लगानी गरेको शिर्षकमा ग्राहकले कर्जा लगानि गरे-नगरेको अनुगनम प्रभावकारी हुन सकिरहेको छैन । 

समुदायमा एउटै ग्राहक धेरै लघुवित्तमा बसेकोले कर्जा सुरक्षित हुने वातावरण कम रहेको छ । यस्ता ग्राहकहरुको मासिक आम्दानी भन्दा तिर्ने रकम बढी हुने हुदा कर्जा तथा ब्याज समेत उठाउन हम्मे हम्मे भईरहेको छ भने लगानि गर्नलाई चुनौति बढी रहेको छ ।

नेपालमा झण्डै ३३ लाख महिला दिदीबहिनी लघुवित्त क्षेत्रमा आवद्ध रहेका छन । यो प्रक्रिया हरेक दिन बढ्दो दरमा हुने गर्दछ । तथ्यांक विभाग अनुसार अहिले नेपालको जनसंख्या ३ करोड ३८ हजार पुगेको छ । कुल नेपालको ऋणलाई जनसंख्यासँग तुलना गर्दा प्रत्येक नेपालीको भागमा ४२ हजार ६ सय सरकारी ऋण पुगेको छ । यो नेपालको लागि ठुलो चुनौतिको विषय हो । 

विशेषगरी वित्तीय क्षेत्रले कर्जा लगानी गर्दा ध्यान दिनु पर्ने कुरा पनि हो । कुल जनसंख्याको २५.२ प्रतिशत चरम गरिवीको रेखामुनि रहेकोले वित्तीय संस्थामा आवद्ध ग्राहकको वास्तविक आम्दानी र ऊसंग भएको विशिष्ट सीपका आधारमा कस्तो प्रकृतिको ग्राहक हो भनेर लुघवित्तसंग कुनै आधिकारिक मान्यता प्राप्त तथ्याँक हुदैन । कोरोना रोग माहामारीको निदान कहिले हुने कुनै टुङगो छैन । यि विविध बाहिर देखिने चुनौतीहरु हुन् । यस समयमा लुघुवित्त संस्थाहरुको कर्जा लगानि गर्ने, नयाँ ग्राहक बनाउने वा समुदायमा कार्यक्रम लैजादा बिद्यमान रणनीतिमा अवश्य पनि परिर्वतन हुन आवश्यक देखिन्छ ।  

कस्ता रणनीतिहरु अपनाउने:

१.कर्मचारीहरुको क्षमता अभिवृद्धि; लघुवित्त क्षेत्रमा आवद्ध कर्मचारीहरुलाई वाणिज्य बैंकलाई दिइए जस्तो जिम्मेवारी दिइएको हुदैन । सोही अनुसार कर्मचारी नियुक्ति गरिएको हुन्छ तसर्थ कर्मचारीहरुलाई समाजिक उत्प्रेरणाको बारेमा पर्याप्त ज्ञान-सीप दिनु पर्दछ । यसलाई वित्तीय संस्थाले लगानिको रुपमा बुझ्नु पर्दछ । जसले वित्तीय क्षेत्रको उद्देश्य पुरा गर्न र ग्राहकको आम्दानि विस्तार गर्नमा प्राविधिक पक्षहरु सजिलै ग्राहकलाई सन्तुष्ट हुने गरी सिकाउन र भन्न सकोस ।

२. समुदायमा कार्यक्रम विस्तार; लघुवित्तको मर्म अनुरुप वित्तीय पहुचसंग पछाडि परेका समुदाय भनेका पक्कै पनि गरीवीको रेखामुनि रहेका हुनसक्छन । उनिहरुको आम्दानीको श्रोतको आधारमा र वित्तीय साक्षरताको महत्वका बारेमा समुदायका सबै अभिभावक तथा महिलाहरुसँग महिनाको एक वा दुई दिन छलफल गर्ने गर्नु पर्दछ । वित्तीय साक्षरता बारेमा पर्याप्त ज्ञान भए पश्चात वित्तीय संस्थाको महत्व बारे बुझ्न सजिलो हुनेछ र कार्यक्रम लागू गर्न सजिलो हुनेछ । वित्तीय संस्थाले संस्थाकाो मुनाफाको आधारमा ग्राहक संरक्षण गर्ने उद्देश्यले समुदाय स्तरमा नै समस्या पहिचान गरेर खानेपानी धाराहरु, माछापालन पोखरीहरु, कृषि उत्पादन, सिलाईकटाई मेशिन, होमस्टे, सिचाई कुलो आदि जस्ता प्राविधिक पक्षमा विशेष ध्यान दिनुपर्दछ । यि मार्फत समुदायमा जोडिदा निर्जीवन बीमा कम्पनीलाई विर्सनु हुदैन । यस्ता कुराहरुले समुदायको आर्थिक आम्दानि वृद्धि हुने र लघुवित्तको प्रभाव पनि बढ्न सक्छ ।

३. कर्जा लगानि; कर्जा ग्राहकले विभिन्न उद्देश्यले कर्जा माग गर्दछ, लिन्छ । तर के कर्जा लिनु पूर्व पारिवारिक सल्लाह भएको छ ? भन्ने कुराको हेक्का नराखेर नै कर्जा लगानि भयो भने त्यो ठुलो चुनौति हुनेगर्दछ । यद्यपी ग्राहकले कर्जा लगानि गर्ने क्षेत्र, वर्तमान परिस्थितिमा कस्तो छ वा जोखीम कत्तिको रहेको छ ? यि विविध प्राविधिक पक्षहरुलाई आँकलन गरेर ग्राहकलाई कर्जा लगानि गर्न सक्नु लघुवित्तहरुको मुख्य क्षमता हो ।

कोरोना रोग महामारीको समयमा ग्राहकहरुले कर्जा लिन खोज्दा लघुवित्तले कोरोना रोग माहामारी भन्दा पहिलेकै मापदण्ड अपनाएर लगानी गर्यो भने कर्जा कम लगानि हुने वा ग्राहक कर्जा लिन डराउने समस्या हुने गर्दछ । यद्यपी ग्राहकलाई कर्जा तिर्न सक्ने र लगानि क्षेत्रदेखि मुनाफा हुने व्यवसायिक योजना बनाउन सिकाउने, कृषि क्षेत्रमा कर्जा दिदा ग्राहकलाई कृषि सम्बन्धि सीप दिने वा वित्तीय संस्थादेखि ग्राहकले कर्जा लिएर लगानि गरिसकेपछि किस्ता ब्याज मात्र तिर्ने भन्दा आम्दानी पनि गर्न सक्छु भन्ने हेक्का वित्तीय संस्थाले दिन सक्नु पर्दछ ।

४. बचत : समुदाय स्तरमा बचतको कुरा गर्दा सहकारीहरुको नाम अगाडि लिने गर्दछन । वास्तवमा बचतको बारेमा लघुवित्तले वित्तीय साक्षरता कार्यक्रम पर्याप्त बुझाउन सकेन भने बचतमा पक्कै पनि समस्या हुने गर्दछ । तसर्थ बचत किन, कसरी, कति आदी विभिन्न कुराहरु सहकारी भन्दा लघुवित्त क्षेत्रमा वित्तीय साक्षरता कार्यक्रमहरु बढी हुने भएकोले समुदाय स्तरमा पर्याप्त जानकारी दिनु पर्दछ ।

नेपालमा लघुवित्त क्षेत्रका चुनौति र समाधानका प्रयास

न्यायाधिशको स्वविवेकीय प्रयोगको अभ्यास; रञ्जन कोइराला काण्ड

पुरुषोत्तम लम्साल 

"हुत्तिनपर्ने ठाउँमा हुत्तिन पर्छ, बत्तिन पर्ने ठाउँमा बत्तिन पर्छ, जहाँ अडिन पर्ने हो त्याँ अडिन पर्छ, ठूलो फ्रेमवाला चश्माबाट तीखा दृष्टी मतिर फालेर प्रवीण सरले थपे - लय खोज्दा भाव पोलेर खाने बानी हटाइदेऊ, जहाँ ठोक्नपर्ने हो त्यहाँ घनै ठोक्नपर्छ।"

गिरी सरका 'यार' कमल प्रधान सर छेऊमा हुनुहुन्थ्यो। 'यार'कै शैलीमा कमल सरले अलि कडा प्रहारबाट मलाई संरक्षण गर्नुभएको छ।

‘ए पुरु ! ठीक भएपछि एकदिन तिम्ले भनेको ठाउँमा माछा मार्न जानुपर्छ है?', कलेजोको क्यान्सर गाडा हुँदै जाँदा पनि प्रवीण सरको अलग्गै सौख दुरुस्त थियो।

त्रिशुली गएर फर्कदा गेर्खुटारका रामहरी पाण्डे सरबाट गँड्यौलाको एउटा पोको ल्याएँ। त्यो कोशेलीपछि प्रवीण सरले भन्नुभएको थियो– लुभुघाटमा दिउंसै ‘क्याम्पफायर’ गर्नुपर्दछ ।’ बिन्दास हुनु, यायावर झैं डुल्ने लतलाई हौस्याउँथे प्रवीण सर।

अन्तिमपटक ओम अस्पतालमा ‘केमो’ लिन गएका बखत पनि भेट हुंदा पुरानै शैलीमा प्रवीण सरले भन्नुभएको थियो, ‘गड्यौलाको थुप्रो भइसक्यो, खोइ कहिले जाने’ बिदेशबाट उपलब्ध बल्छीले माछा शिकार खेल्ने त्यो योजना अर्को महिनासम्म त्यस्तै भयो।

प्रवीण सरसँग हाकिम र कारिन्दाबीचको सम्बन्ध मैले अनुभवै गरिन। 'हावाले रुखबाट कुन भित कतिबेला झार्छ त्यस्लाई भुईमा खस्न नदिएर समाउनु' भन्दा पनि तयार हुने शिष्य झैं थिएँ म, त्यसभित्रको शिक्षा र अर्थ पछि ब्यवहारिक बन्यो।

ठमेलका गल्लीहरुमा हिप्पीहरुको जगजगी हुँदाका अल्लारे प्रवीण गिरी पनि धुँवा र मदिरामा नझुमेका -नरमेका -नजमेका होइनन्। "त्यसलाई 'इनर्जी' बनाउने हो क्या, प्रवीण सर भन्थे - जागिरमा काम गर्ने हो, किताब समाएपछि पढ्ने हो बाँकि आफ्नो बाँच्ने हो।"

हो त, प्रवीण गिरीको स्वभावले न अर्थशास्त्रको सह'प्राध्यपक हुन रोक्यो, न 'स्किलफुल कम्युनिकेटर' हुन छेक्यो न ब्यावसायिक उचाई नै काट्न सक्यो।

भाइसाथी माझ मात्र होइन कहिलेकाँहि असजिलो ठाउँमा समेत प्रवीण सरको "तामसी शैली"को चर्चा हुन्थ्यो। यो शैलीलाई धेरैले रुखो तीखो भनेर ब्याख्या पनि गरे। तर त्यो शैली पकड्नेलाई प्रवीण गिरी घीऊ थिए-खुदो थिए। त्यही शैलीका कारण समाचार कक्षमा धेरै "प्रवीण सरको अगाडि पर्न नपरे हुन्थ्यो" समेत भन्थे।

काँडा पन्छाएर फूल टिप्न नजान्दा धेरैले वासना लिने अवसर जानीजानी गुमाएको रुपमा बुझ्छु म यसलाई। यसो भनौं, प्रवीण सर एकचोटी रिसाउँदा वा झनक्क तात्दा एउटा नयाँ शिक्षा मिल्यो भनेर बुझ्थें म।

हिमालय टेलिजिनको सुरुवाती दिनमा मलाई टेलिभिजन पत्रकारिताको यावत् विषयमा जानकारी दिंदै तीखो, रुखो र ठाडो शैलीमा बाटो केलाइदिने गुरु प्रवीण गिरीको पार्थीव शरीरको अन्तिम दर्शन गर्न पशुपतिस्थित वनकालीमा पुग्दा उही शैलीमा ‘ए पुरु!’ पो भन्ने हुन् कि जस्तो लागेको थियो । तर त्यसो भएन ।

'चिप्लो घसेर आग्रह देखाउने भए सरकारी जागिर खाउ' भनेर मलाई फेरि आग्रहमुक्त बनाउलान् कि भनेर वनकालीमा कुर्नुको पनि अर्थ मैजारो भइसकेको थियो।

झोंछेको गल्लीदेखि मिनभवनको कक्षासम्म, दरबारको दबदवादेखि संगतको आकाशसम्म रिठ्ठो नबिराई 'लौ गोदेर लेख' भन्ने गुरु महाप्रस्थान गर्दा लहरै उभिएका धेरै सहकर्मीको शिर जमीनतिर ढल्किएको थियो।

समाचारमा ध्वनी, लवज र शैलीको एउटा 'ब्राण्ड' जसले ममाथि सीमित अवधिमा असाध्य गाढा प्रभाव पारे, तिनको महाप्रस्थानको साक्षी भएर फर्किएको आज नौ वर्ष भएछ।

प्रवीण सर!
जिन्दगीमा व्यवधानको पहिरो आउँदा आफ्नै मनको बगैंचामा
निस्फिक्री, वेपरवाह डुल्छु अहिले पनि तपाई जस्तै।
तपाइका लागि 'टाउको नदुखाई गाँठो फुकाउने' 'ए पुरु!' आज पनि तपाइलाइ सम्झिरहेको छ।
श्रद्धाञ्जली🙏

प्रवीण गिरी सरको सम्झनामा

पुरुषोत्तम लम्साल
pluniquepuru@gmail.com

गाउँमा एउटा कथा थियो । मियोमा बाँधिएका गोरु आपसमा विपरीत दिशाबाट घुमे पनि माडिने त पराल नै हो । पराल माडिन्छ भनेर घरधनीले चारतिर फर्किएका गोरुहरुलाई त्यत्तिकै छाडिदिए । केहीबेर यत्तिकै भयो । गोरुहरु आफ्नै तालमा घुमिरहे, पराल केही डल्लो परिरह्यो, लाठे बिंडी तन्काउन निस्किए । फर्कंदा मियोमा चारै गोरु घाँटी कस्सिएर फुस्रा आँखा पल्टाउन थालेका । नाम्लो भए पो सजिलै काट्नु, दाम्लो पो त, दाम्लो चुँडाल्ने वा मियो ढाल्ने माइकालाल कोही भएन र खाइलाग्दा बहर गोरु हेर्दाहेर्दै फिंज काडेर परलोक भए । मलाई गाउँघरको यो किस्सा नेकपासँग जोड्न खुब मज्जा आइरहेको छ आज ।

गोरु बाँधिए पनि खेत बाँझै, गोरु फुके पनि खेत बाँझै पनि भन्छन् गाउँमा । बाँधिदियो जोत्न मिल्दैन । फुकाइदियो सम्हालेर हलोमा दलाउन सकिंदैन । फुक्काफाल भएपछि गोरु पनि साँढे हुन्छ । त्यो बेला बिजोक खेतको हुन्छ, लाठेको हुन्छ, रोपारको हुन्छ । असार लागेपछि शुरु भएको नेकपाभित्रको साँढेको कथा आजपर्यन्त उस्तै छ । हिलो खेत उस्तै छ, सरकारको हल्लो लिण्ठिंग हल्लिरहेको छ, पार्टीका रोपार बाउसे दोहोरी गाइरहेका छन्, सत्तारुढ नेकपा हल गोरु दाउन नसकेर किंकर्तव्यविमूढ छ ।

यता पञ्चायती व्यवस्थाका जब्बर बाघ भनेर चिनेका सूर्यबहादुर थापाका पुत्र सुनिलबहादुर थापालाई पार्टी प्रवेश गराएर, सदस्यता थमाएर नेपाली कांग्रेसले लोकतन्त्र र प्रजातन्त्रको नयाँ बिगुल बजाइसक्यो, नेकपा स्थायी कमिटी वैठकसमेत बस्न सक्दैन । यता संसदमा, सरकारमा प्रतिपक्ष दल खोज्दा नभेटेर सत्तारुढ नेकपाले आफ्नै पार्टीभित्रको गुटतन्त्रलाई जवाफ दिएर जवाफदेही भएको देखाउनु परिरहेको छ, उता कांग्रेस महाधिवेशनमा कसरी हुन्छ एक दुई टाउको थप्न पाए हुन्छ भन्ने खेतीमा छ । राप्रपाबाट कांग्रेस पसेको एक हूल देखेर कांग्रेसको एउटा तप्कालाई प्रजातन्त्र र विपीको समाजवादको गायत्री मन्त्र सभ्य अपसभ्य दुबै गरेर जप्न भ्याइनभ्याइ छ, त्यहीं अर्जुन नरसिंह केसीका वाणीहरु छाइरहेको छ । अहो, कांग्रेसभित्रको यो चित्र पनि बिचित्रको छ ।

प्रतिपक्ष को हो ? प्रतिपक्षको खबरदारी के मा छ ? प्रतिपक्षले हस्तक्षेप गरेका मुद्दाहरु के के छन् ? सरकारलार्य सहिष्णु बनाउन प्रतिपक्षले कसेको लगाम कुन हो ? कुन मुद्दामा ? अधिनायकवादको कोकोहोलो मच्चाएर सरकारलाई स्वेच्छाचार गर्न दिने प्रतिपक्ष कुन देशमा भेटिन्छ ? मान्छे हाँस्लान्, नपत्याउलान् तर आजको नेपाली कांग्रेस जस्तो कमजोर प्रतिपक्ष नेपालमा कम्तीमा यो शताब्दीमा नभेटिएला । एक दर्जन संवैधानिक आयोगमा भागबण्डा खोजेरै सही, आयोगलाई पूर्ण बनाउन भन्न नसक्ने प्रतिपक्ष पनि के प्रतिपक्ष ! यति भनेपछि कांग्रेस सभापति देउवाको कान ठाडो हुनसक्छ ।

सत्तारुढ नेकपाको स्थायी कमिटीको लिगिलिगे दौड अझै सकिएको छैन । असार १० गतेदेखि आजसम्म कतिवटा वैठक बस्यो र कतिवटा स्थगित भयो भनेर अब जनले गणना गर्नै छाडिसकेका छन् । वैठक स्थगित गर्ने म्याराथुनमा सत्तारुढ नेकपाले बनाएको कीर्तिमानमा पार्टी र कार्यकर्ता दुबै गुटगत हर्षोल्लास मनाउने स्थिति छ । जसरी कारोना भाइरसको संक्रमणको बृद्धिबारे जनता अभ्यस्त हुँदैछन् उसैगरी नेकपाको स्थायी समितिको वैठक स्थगित हुने सिलसिला पनि अब मान्छेको चासोको विषय बन्न छाड्दै छ । अर्थात्, अन्त्यहीन वैठक स्थगितको श्रृङ्खला र निकासहीन मतभेद उच्चाटलाग्दो बन्दैछ ।

निर्लज्जताको हद हुँदो हो त नेताहरुले आ–आफ्नो स्वार्थसमूह बनाएर घरि वालुवाटार, घरि खुमलटार र घरि भैंसेपाटीमा चियाचमेना गरिरहन पर्दैनथ्यो । वैठक कसले बोलाउने भन्ने विषयसमेत अब नेकपाभित्र शरमको यात्रा बनेको छ । पार्टी खोपीमा सजिएको छ, पार्टी कार्यालय शीर्ष नेताहरुको चोठाकोठामा वा गोजीमा सीमित छ र जग हँसाउने वैठकको रत्यौली रमाइलो छ । शिर्षहरुको यो मनपरीले घेरा नाघेर अराजक बन्दा एउटा समूह वैठकमा नआउने र अर्को समूह वैठक होइन अनौपचारिक छलफल भन्दै मोर्चा कस्ने नीर्घिणी अभ्यासमा छ । स्वार्थसमूहको छलफल चलाउने तर निर्णय पुस्तिकामा दस्तखत गर्न नसक्ने समूह एकातिर छ, के गर्छन् हेरौंला नि हामी पनि भन्ने समूह अर्कोतिर छ । लोकलाज दुबैलाई पचिसकेको छ । दैव ! यही नै तिनका लागि लोकतन्त्र भएको छ ।

विधि र पद्दति आत्मगत र मनोगत विवादको विषय बनेका छन् । पछिल्लो एक महिनाको यो उठबस र बसउठ माउसुलीको पुच्छर चुँडालेको बराबर छ । अनुत्पादक छलफल गरिरहने, आरोप प्रत्यारोपमा रमाइरहने, पार्टी र सरकारबीच जुहारी चलिरहने श्रृङ्खलाले राष्ट्रिय मुद्दा कति पछाडि धकेलियो भनेर नेताहरुले गम्भीर भएको दृष्टान्त अहिलेसम्म कहीं कतै छैन ।

हामी शीर्ष टाउकाहरुको राजनीतिको नाममा बिसङ्गत संस्कारलाई र लोकतन्त्रका नाममा भाडतन्त्रको मात्र पक्षपोषण गर्न अभ्यस्त भइरहेका छौं । जनसरोकार र जनजीविकाका भयावह मुद्दा द्रबित बनाएर, अपहेलित बनाएर पार्टी र सरकारले शनैशनै विश्वासको डुङ्गामा बनाइरहेको छिद्र हेरेर हेरिनसक्नु छ । राष्ट्रवाद कस्मेटिक श्रृङ्गारको पोतोजस्तो भएको छ । यो जलप बिहान लगायो साँझ पखालिन्छ, साँझ पोत्यो रात्रीमै बिद्रूप अनुहार ह्वाङ्ग हुन्छ । असार १० गतेदेखि आजको मितिसम्म सत्तारुढ नेकपा यति गतिहीन देखिएको छ, योभित्र हाँसको चाल पनि भेटिंदैन, बकुल्लाको चाल पनि देखिदैन ।

महाब्याधी उत्कर्षउन्मूख छ, अर्थतन्त्र गतिशील छैन, संघीयताको घाऊ सम्हाल्न मुस्किल भइरहेको अर्थमन्त्री नै बताइरहेका छन्, एमसीसीको राष्ट्रवाद विश्व बैंकको अनुदानसँग शरणागत भइरहेको छ, प्राकृतिक विपत्तिले निम्त्याएको कहर र कोलाहल अत्यासलाग्दो छ, बैदेशिक रोजगारी र बेरोजगारीले घाँटी अँठ्याउँदै गएको छ, अधिकांश संवैधानिक अङ्ग निस्क्रियप्रायः छन्, संघीय कानूनको निर्माण भाडमा गएको छ, तर सत्तारुढ नेकपा विवादलाई लिएर रत्यौली खेलिरहेको छ । पार्टी र सरकार दुबै प्राणविहीन बुख्याँचा जस्तो छ तर यो अरुलाई तर्साउन मस्त छ, व्यस्त छ ।

रणनीतिक मुद्दामा, कार्यनीतिक सवालमा, नीतिमा ठोसको त अपेक्षा नै ब्यर्थ छ, सतही बहस पनि छैन । न उद्योग, न कृषि, न पर्यटन, न शिक्षा न स्वास्थ्य अहो भन्नलायक, एक दुई तीन गरेर गन्नलायक उपलब्धी खोई यो दुई वर्षमा ? सैद्धान्तिक छिद्रहरुमाथि बहसको गुञ्जायस नै छैन । स्वार्थपरक वैयक्तिक माग र मुद्दा भनेको फगत नेताहरुको जुँगाको लडाई मात्र हो भन्ने प्रमाणित गर्न अब कुनै ज्योतिष नचाहिने भएको छ । पार्टी र सरकार दुबै अँधेर नगरी चौपट राज आहानका पात्र बनेर लोक हँसाइरहेका छन् ।

नेकपा नै लोकतन्त्र होइन । नेकपा नै गणतन्त्र पनि होइन । नेकपा नै संघीयता होइन । नेकपा मात्र परिवर्तन होइन । नेकपा फगत साधन मात्र हो यो कहीं पनि साध्य होइन । नेकपा फगत एउटा अंग मात्र हो यो नै मूलतत्व वा मूलआत्मा होइन । नेकपा चिराचिरा, धूलोपिठो भए पनि नेपालमा तत्कालै लोकतन्त्र, गणतन्त्र, प्रजातन्त्र ढल्दैन, मर्दैन । नेकपा एक भएर पृथ्वी आफ्नो अक्षमा घुमिरहेको छ भन्ने भ्रमबाट पार्टीका शीर्ष नेताहरु मुक्त हुनपर्छ । जनतामा बढ्दो निराशा, असन्तुष्टी, घृणाले ठोस आकार पाउनुअगाडि नेकपाले सरकार र पार्टीको तर्फबाट आफ्नो आकार ग्रहण गरेन भने त्यो बेला अबेला हुनसक्छ । हामीले जोडले भन्नसक्नपर्छ कि थितिमा बस कि आआफ्नो बाटो समात । मोही माग्ने ढुङ्ग्रो लुकाउने अब चल्दैन ।

नेकपा बेथिति र बिंगतिको दलदलमा दबिंदै जाँदा पनि प्राप्त लोकतन्त्रमाथि भीषण पहिरो जाने होइन । किनकि, परिवर्तनलाई संस्थागत गर्न नसक्ने, प्राप्त उपलब्धीलाई गुणमा रुपान्तरण गर्न नसक्ने, घोषित लक्ष्य र कार्यक्रमहरुबाट शनैशनै च्यूत हुँदै गइरहेको नेकपा एकमा दुई, दुईमा तीन र तीनमा चार भए पनि लोकतन्त्र भर्सेलामा पर्दैन । उसै पनि एकता र विभाजन सँगै बोकेर भएको पार्टी एकीकरणको औचित्य र सान्दर्भिकता नै अहिलेसम्म कहाँ देखिएको छ र ?

भित्र आझसम्म त्रिकोणात्मक दौड निरन्तर छ  अन्तरविरोध, अन्तरसंघर्ष, विवाद र बहसको समाधान नीति र विचारमा हो वा अन्त्यहीन अप्राकृतिक सम्झौताहरुमा ? नेताहरुबीच हुँदै आइरहेका कपाली तमसुकजस्ता सम्झौताले पार्टीको जीवन र पद्दतिलाई कहाँसम्म गतिशील बनाउँछ ? छड्के किनाराका साक्षीहरु आजको भोली नै चुकूल ठोकर ङ्यारङ्यार ङुरङुर गर्ने अराजक परिपाटी पार्टी जीवनलाई कहाँ लैजान्छ ? आज ओलिसहितको र भोली ओलीइतरको यो भेला र छलफलको निश्कर्ष के ? समाधान के ? खुमलटार वालुवाटार भैंसेपाटी दोहोरीमा देश कहिलेसम्म अनिर्णयको बन्दी भएर बस्नपर्छ ? विवाद, असहमति, वार्ता, छलफल, संवादले छिरोलिएको यो परालको गुन्टा कस्ने पो कहिले हो, कसले हो ?

प्रचण्डले खोजेको र ओलीले रोजेको स्वार्थ पूरा नभएसम्म हामी यही रमिताको साक्षी हुनपर्ने ? हे पशुपतिनाथ, कापे, कुईंचे र छिकिर्कनीको ओली, दाहाल र नेपालको यो रमिता चाँडै अन्त्य होस् र देशले आफ्नो व्यवस्थालाई छिटो सूचारु गरोस् । नेताहरु भरोसालायक नभएपछि पशपतिनाथमै भर पर्नु जो रहेछ ।

नेकपाको राइदालो र छिरोलिएको पराल

पुरुषोत्तम लम्साल, भर्जिनिया

चलन नबिलाएको भए गाउँमा अझै पनि रफू भरिन्छ होला । फेसनको दुनियाँमा चाँहि च्यातिएको, प्वाल परेको, भ्वांग देखिने ठाउँमा पनि कहिले धागोको आडमा त कहिले कपडाको अर्को टुक्रा राखेर रफु भर्ने चलन थियो । यो भनेको मूलतः लाज (भित्री अंग) बाहिरबाट नदेखियोस भनेर दुनियाको आँखामा छारो हाल्ने प्रपञ्च हो ।

यो रफु वस्त्रमा मात्र लगाइदैन, वाणीहरुमा पनि लगाइन्छ । ठूलाले गल्ती बोल्यो भने त्यसलाई प्रमाणित गर्ने अनेक जुक्ति निकालेर हो त नि जस्तो बनाइन्छ । अर्थात् ठूलाहरुको उध्रिएको बोलीमा पनि रफु भरिन्छ । यसका लागि आसेपासेहरु, चम्चा र मदानीहरु मडारिएरै आआफ्नो तर्क र दावी प्रस्तुत गरिरहेका हुन्छन् जसलाई रफुभर पनि भनिन्छ । उनीहरुको काम नै हत्केलाले लाज छेकिदिनु भउकाले अरु कुरा भनिरहनु नै परेन ।

रफुभरको यो किस्सा कुनैबेला हामी चुट्किलाहरुमा खुब प्रयोग गर्थ्यौं । अलि लामा शैलीका जोक्समा पनि प्रयोग गर्थ्यौं । कहिले हमजायगा र कहिले नाइन्टिन फाउन्टिनको नेपाली सैनिक लाहूरेलाई केन्द्रमा राखेर पनि रफुभरको किस्सा सुनाउँथ्यौं । त्यही किस्सालाई श्रम गरेर प्रकाश सुवेदी सरले दुरुस्तै उतारेर सामाजिक सञ्जालमा प्रस्तुत गर्नुभएछ ।

किस्सा यस्तो छः महाराजलाई गफ दिने निकै ठुलो सोख थियो । गफ दिँदा(दिँदै कहाँ कुरो फुस्क्यो भन्ने पत्तै पाउँदैनथे । तर जबजब उनको गफमा ’छिद्र’ देखिन्थ्यो, उनको वरीपरी बसेका ‘रफुभर’हरुले ’रफु’ भरेर कुरा मिलाइदिन्थे । अनी त के चाहियो, महाराज झन मच्ची(मच्ची अझै ठुला गफ दिन्थे ।

एक दिन महाराजले कथा सुनाए; "सबैले ध्यान दिएर सुन, म एक दिन शिकार खेल्न गएको थिएँ । अगाडी अजङगको बाघ देखियो । मैले बन्दुक उठाएँ र गोली चलाएँ । गोली त बाघको देब्रे कानबाट छिरेर सिधै दाहिने खुट्टाको पन्जाबाट पो बाहिर निस्क्यो । बाघ ठाउँको ठाउँ ठहरै !" वरिपरी बसेका सबैले "वाह, महाराज, वाह !" भनें, ताली बजाए ।अलिपर बसेको एक जना मान्छे भने अलि अलमलमा परे झैं देखियो । उसले डराइडराइ सोध्यो; "महाराज, रिसानी माफ होस्, तर त्यो गोली बाघको देब्रे कानबाट छिरेर सिधै दाहिने खुट्टाको पन्जाबाट चाँही कसरी बाहिर निस्क्यो होला ?"

एक छिन त महाराज पनि अलमल्ल परे, तर उनी तुरुन्तै सम्हालिए अनि आफ्ना वरिपरी बसेका रफुभरहरुतर्फ हेरे ।एक जना रफुभरले खुदो मिसिएको आवाजमा प्रष्ट पार्यो, “खासमा के भएको थियो भने नि हजुर, हाम्रा महाराजले गोली हान्दा त्यो बाघले दाहिने खुट्टाले आफ्नो कान कन्याइरहेको थियो । त्यही भएर गोली बाघको देब्रे कानबाट छिरेर सिधै दाहिने खुट्टाको पन्जाबाट बाहिर निस्केको नि !" सबै दङग परे, अनि फेरी ताली बजाउँदै महाराजको अचुक निशानाबाजीको मुक्तकण्ठले प्रशंसा गरे।
अर्को दिन महाराजलाई फेरी अर्को बहादुरीको कथा सुनाउने इच्छा भयो । उनले भने, "ल सुन सबैले, म फेरी अर्को दिन पनि शिकार खेल्न गएँ । यो पाली त झन ठुलो बाघ देखियो । मैले बन्दुक उठाएँ, निशाना लगाएँ र गोली चलाएँ । बाघ त बेतोडले भाग्न पो थाल्यो । मेरो गोली पनि कहाँ चानचुने थियो र ? उस्ले पनि बाघको पिछा गर्न शुरु गर्यो । बाघ अघिअघि, गोली पछिपछि, बाघ अघिअघि, गोली पछिपछि । तर यो बाघ निकै बाठो थियो । उ स्वाट्ट एउटा घरमा छिर्यो र भित्रबाट ढ्याम्म ढोका लगायो । मेरो गोली पनि के कम ! ढोकामा गयो र ’ढकढक’ गर्यो । 'हैन, को आयो ?' भन्दै बाघले ढोका खोल्नासाथ गोली त सिधै उसको निधारमा गएर बज्रियो । बाघ ऐय्या पनि भन्न नपाइ ठाउँको ठाउँ ठहरै !" वरिपरी बसेका सबैले पहिले जस्तै 'वाह, महाराज, वाह !' भनें, ताली बजाए । पर बसेको त्यही मान्छेले फेरी डराइडराइ सोध्यो; "रिसानी माफ होस्, तर महाराज, त्यो गोली त्यसरी पिछा गर्दै कसरी गयो होला ?" महाराजलाई त के चिन्ता ? उनले मुसुक्क हाँस्दै रफुभरहरु तर्फ हेरे ।
रफुभरहरुले पनि मुखामुख गर्दै एक अर्कालाई हेरे । तर सबै अलमल्ल देखिए । अन्त्यमा एउटा रफुभरले हिम्मत गरेर सानो स्वरमा भन्यो, "महाराज, हामी पर्यौं बबुरा रफुभर । तर यो पाली त छिद्र हैन अली धेरै नै ठुलो भ्वाङग पर्यो, माफ पाउँ, हाम्रो पनि केही सिप लागेन !"

र, ओलीको अस्त्र प्रधानमन्त्री केपी ओलीले अयोध्यालाई अस्त्र बनाएर भारततिर फाले । त्यो पनि मोदीले भारतमा साम्प्रदायिक हिंसा भड्नसक्ने सम्भावनालाई संकेत गर्दै भारत भगवान बुद्धको भूमि भएको दावीसहितको ट्विट गरेको लगत्तै ।

ओलीको अस्त्रले भारतका केही गोदीमिडिया वा पेटमिडियामा त रामायण र महाभारत एकैपटक शुरु गराइदिएको छ । भारतीय मिडियाका कर्कश र चिच्याटलाग्दो शैलीमा मोदीभन्दा ओली धेरै बिकाउ भएका छन्, बजेका छन् । हिजोसम्म नेपाली सीमा मुद्दामा नेपाललाई चीनले उचालेको भ्रमपूर्ण दावीमा उत्तेजनापूर्ण अभिव्यक्ति दिइरहेका भारतीय मिडिया पुरै विषयान्तर भएर धर्म र सँस्कृतिमा केन्द्रित भएका छन् ।

प्रधानमन्त्री ओलीले अयोध्या नेपालमै छ राम नेपालकै हुन् भनेर निशाना चाँहि रावणको नाभी बनाइदिएका छन् । जहाँ मर्म हुन्छ त्यहीं अस्त्र ताकेका छन् । व्यक्तिको शैली हो, अभिव्यक्ति हो नबोल भन्न पाइन्न । तर जसै रफुभरको किस्सा पुनः आयो, मैले भक्त र हनुमानको अर्को किस्सा उस्सै भुलें । आजलाई यत्ति ।

ओलीका अस्त्र र महाराजका ‘रफुभर’

पुरुषोत्तम लम्साल, भर्जिनिया

नेकपा एमाले र माओवादी केन्द्रको बहूमत समूहको एकीकरणपछि बनेको सग्लो नेकपाले संघीय नेपालको पहिलो आमनिर्वाचनमा सुविधाजनक बहूमत प्राप्त गर्यो । अर्थात पार्टी एकताको अन्तर्य र अभिष्ट दुबै सिद्ध भयो । खड्गप्रसाद (केपी) ओली दोश्रो पटक देशको प्रधानमन्त्री बने । ओली नेतृत्वको सरकार दुई तिहाईको बहुमतप् राप्त सरकारमा दर्ज भयो । तर, जसै सरकार चलायमान भयो ओलीमाथि पार्टी भित्रैबाट प्रहार निरन्तर भयो । सरकारले पार्टीको नेतृत्व गर्ने वा पार्टीले सरकारलाई निर्देश गर्ने विषय गम्भीर बनेर सतहमा झर्यो । सत्तारुढ नेकपा गुटहरुको क्लब जस्तो बनेरै गतिशील बन्यो । यसलाई धेरैले जीवित पार्टीमा अन्तरसङ्घर्ष जायज हुने र पार्टी चलायमान हुन बहस र विवाद अनिवार्य रहेको सौन्दर्यशास्त्रको व्याख्या प्रस्तुत गरेरै रमाए । यथार्थमा, आजसम्मका विवादमा सौन्दर्यशास्त्रको अंश कहीं कतै प्रस्तुत भएन फगत जुँगाको लडाई, हीन मनोग्रन्थीको अभिव्यक्ति, भयको मनोविज्ञान र गुटगत सबलताको पक्षपोषण मात्र जबरजस्त रहेको अकाट्य सत्य हो ।

विवादका पछिल्ला श्रृङ्खलामा घरि २०७५ जेठ २ गते पार्टी एकता गर्दा भएको सहमतिको विषय मुद्दा बन्यो, घरि एउटा अध्यक्षले अर्को अध्यक्षलाई तदनुरुपको अख्तियारी निर्वाह गर्न अवरोध गरेको विषय मुद्दा बनेर मतविभाजन भयो । मतविभाजन जायजै थियो तर विवादले पार्टी र संगठनको तल्लो तहसम्म मन विभाजनको आधार तयार गर्यो । २०७६ मंसिर ४ गते फेरि अर्को घोषणा भयो, आलोपालो प्रधानमन्त्रीको मुद्दा थाँती रह्यो वा किनारा लाग्यो तर सरकार र पार्टीभित्र को शक्तिशाली र को कमजोर ?भन्ने तागत देखाउने परिघटना विकसित भए । सारतः एकतापछि आजसम्म पार्टी कहीं सग्लो छैन । कसैले छ भन्छ भने त्यो सरासर झूठ हो ?

दुनियाँलाई थाहा भएको तथ्य के भने सत्तारुढ घटकभित्र केपी ओली, पुष्पकमल दाहाल, माधव नेपाल, झलनाथ खनाल, बामदेव गौतम हुँदै रामबहादुर थापा र भीम रावलसम्मका आफ्नै स्वार्थ समूह छन् । बाँसुरीमा जति प्वाल हुन्छन् नेकपाभित्र त्यति नै स्वार्थसमूह छन् । यी सबै प्वालबाट घरि समृद्धिको, घरि समाजवादको कर्कश धून बज्छ । तर ती सबै स्वार्थसमूह आजसम्म बैचारिक, नीतिगत, कार्यक्रमिक बहसबाट कोशौं पर छन् । नीति होइन नेतृत्वको सवालमा यी सबै स्वार्थसमूह एकविरुद्ध अर्कोमा र अर्कोविरुद्ध एकमा प्रयोग हुँदै आइरहेको स्पष्ट छ । यो तथ्यले भन्छ सरकार पूर्वघोषित नीति र कार्यक्रमहरुबाट विचलित छ, पार्टी नीतिभन्दा नेतृत्वमा कसको हैकम जमाउने भन्ने विवादको भूमरीमा छ र यसको सजाय देशले पाइरहेको छ ।'पुच्छरले टाउको हल्लाउने वा टाउकोले पुच्छर चलाउने' भन्ने लोक हसाउने यो बहसमा हप्तैपिच्छे नयाँ नयाँ सहायक मुद्दा जोडिएर आउँछन् । राजनीतिक नियुक्तिमा स्वार्थसमूहलाई भाग नलगाइएको, विधेयकहरु प्रस्तुत गर्दा स्वार्थसमूहमा छलफल नचलाइएको आदि आदि । अनि पार्टीभित्र पार्टी चलाउनेहरुभित्र भय पैदा हुन्छ, ‘अब ओलीले देश खायो, म र मेरो समूहलाई किनारामा धकेल्न खोज्यो ।’ सचिवालयमा टाउको गनेर मुद्दाको उठान र वैठान हुन्छ । स्थायी समितिमा टाउको गनेर मुद्दा लैजाने कि सेलाउने प्रपञ्च तयार हुन्छ, होटेल र चोटाकोठा चाहार्दै हस्ताक्षर अभियान चलाउने अभियान रचिन्छ ।

हुँदा हुँदा ‘तँ तँ र म म’ को शैलीमा ‘तँ दक्षिणको दलाल, तँ उत्तरको पुतली’को जस्तो घीनलाग्दो आरोप प्रत्यारोपले बाटो बनाउँछ । अपेक्षाहरुको कसीबाट जाँच्दा यो भन्दा अभिषाप के हुन्छ ?

सरकारविरुद्ध पार्टी र पार्टीविरुद्ध सरकारको यो नियतिको परिणाम पार्टी कहीं कतै सग्लो छैन । देखिदैन । शीरदेखि पाइतालासम्मको गुटगत ध्रुवीकरण नेकपा तोरिलाहूरेहरुको पार्टी हुँदै गएको जिउँदोजाग्दो प्रमाण हो । झोलाभित्र झोला, त्यो झोलाभित्र अर्को झोला भनेजस्तै पार्टीभित्र अनेक पार्टी चलायमान हुँदा राष्ट्रिय मुद्दाहरु आजको भोली ओझेल परिरहेका छन् । सुशासन ओइलानपतान भएको छ । सरकार मुठ्ठीभरका ‘ओलीगार्की’का हिमायतीहरुको कठपुतली मात्र बनिरहेको छनक मिल्छ । अरु त अरु राष्ट्रिय एकता निर्माण गर्न सफल मुद्दाहरु छिनमै विषयान्तर हुन्छन् । जनताले न सरकार बलियो भएको अनुभूति गर्न पाए न पार्टी बलियो भएको अनुभव । यसको सिधा निश्कर्ष राज्य कहिल्यै बलियो भएन भन्ने मात्र भयो ।

कर्कलाको पातमाथि जमेको पानीको थोपालाई आधार बनाएर भविष्यवाणी गर्नेहरु धेरै देखिए । ‘लौ लौ फुट्यो, सरकार पनि सकियो, पार्टी पनि सकियो’ भन्ने धेरै भेटिए । ‘खाइस्... ’ र ‘खुच्चिंग...’ भन्दै पीठ फर्काएर हिंड्ने पनि देखिए । तर, पार्टी कसले, कुन आधारमा, किन विभाजन गर्छ भन्ने उत्तर कसैले दिन सकेनन् । प्रधानमन्त्रीले ‘मन रहे पो मायाप्रिति, मन नपरे यत्रैसिति’ को शैलीमा ‘तिमी जाने भए जाउ’ भनेकै हुन् । नेपाल, खनाल र गौतमहरुमाथि निसंकोच विश्वास हुँदो हो त पुष्पकमल दाहालले कुटिल खेलै नखेली प्रधानमन्त्रीविरुद्ध पार्टीभित्रैबाट लिखित निर्णय ठोक्नसक्ने थिए । तर जाने को ? किन ? कसमाथि विश्वास गरेर ? माधव नेपाल र झलनाथ खनाललाई विश्वास गरेर पार्टी संरचनामा बहूमतको टाउको गनेर पुष्पकमल दाहालले बल्लतल्ल टेक्न लागेको खुट्टामा आफैं बञ्चरो हान्ने ? यो बालसुलभ तर्कमा धेरै रमाए । माधव नेपाल र झलनाथ खनालले दाहालमाथि विश्वास गरेर पार्टी विभाजनको आधार तयार गर्ने ? लखरलखर दाहालको पछि लागेर नेपाल, खनाल र गौतमहरुले आजसम्मको आफ्नो विरासत दाउमा राख्छन् ? यो अर्को बालसुलभ तर्कना मात्र हो । अनि पार्टी संरचनामा आफू अल्पमतमा हुँदाहुँदै विभाजनको बाटो खोल्न प्रधानमन्त्री ओलीले अध्यादेश ठोक्ने ? प्रधानमन्त्रीको रुपमा ओलीले घरमा आगो लगाएर खरानीको न्यानो ताप्छन् भन्ने निम्छरा तर्कहरु फगत विलासका विषय मात्र हुन् । तत्कालका लागि प्रधानमन्त्री ओलीको एउटा खड्गो टरेको मात्र हो । आवेश र उत्तेजना कम हुँदै गएपछि सरकारविरुद्धको संगठित घेराबन्दी स्थगित भएको मात्र हो, अन्त्य भएको होइन । सत्य यही हो । प्रधानमन्त्रीका एकजना मुख्य सल्लाहकारको भाषामा ‘बार्दली र बुईगलमा छौंडा पालेपछि’ घरमा शान्ति र चैन परको कुरा हो । पार्टी र सरकार दुबैभित्र यही दिशा र कोण लागू हुन्छ ।

धन्न, ६० वर्ष मुनिको एउटा जमात स्वार्थसमूहको कोटरीबाट बाहिर निस्किएर सग्लो पार्टीको पक्षमा जनमत बनाउने पहलकदमी लिन तयार हुनु मात्र अहिलेको मतभिन्नताको सकारात्मक पक्ष हो ।

खैर, यसबीचमा पनि राष्ट्रिय संकटका मुद्दाहरु थाँती नै छन् । बैदेशिक स्वार्थ गाँसिएका कार्यक्रमहरु एकपछि अर्को जिउँदा छन् । महाव्याधीको सङ्कट, प्राकृतिक विपत्तिको सङ्कट, बैदेशिक हस्तक्षेपको सङ्कट, आर्थिक गतिशीलताको सङ्कट, रोजगारी र सामाजिक सुरक्षाको सङ्कट, आर्थिक अपारदर्शिता र कुशासनको सङ्कट लहरै छन् । कम्तीमा जनताले सरकार त भन्ने महशुस मात्र गर्न पाए अहिलेका लागि त्यत्ति नै श्रेष्ठ विषय हो । पार्टी त एउटा थाङ्नामा मुतेर अर्को थाङ्नामा ओछ्यान लगाउनेहरुको क्रिडास्थल न हो ।

बुईगलमा छौंडा पालेर शान्तिको कुरा ?

बिदुर बिष्ट, न्युयोर्क

कोरोना भाइरससँगै भाईरल हुन त मन थिएन तथापी आफ्नै केही प्रत्यक्ष अनुभव राखेर आईडल बनौं कि भन्ने कोशिस गरेको मात्र हुँ । यस विषयको बिज्ञ त होईन तर अनभिज्ञ पनि छैन - म ! 

कोरोनाको कहर फैलने शुरूवाति दिनहरूमा मैले प्राय: हाँसो ठट्यौलो गर्दै मजाक मै यो भाईरसलाई उडाई रहेको थिएँ । तर जव मार्चको २१ तारिख एक्कासी हनहन्ती ज्वरो आयो तब मलाई झल्यॉस्स याद आयो कि कतै यो भाईरस मेरो कोठा त पसेन ? दुई दिन ज्वरो, चार दिन शरीर सिथिल, आठ दिन गन्ध र स्वाद बिलय हुँदै सोह्रो दिनसम्म सुख्खा खोकीले सतायो । अस्पताल जाउ कि नजाऊ भन्ने दोमन गर्दै पिडासँग घरमै भाइरससँग लडी रहें । अन्तत: शारीरिक अवस्था सुधार हुँदै गरेपछि बिजय हासिल गरिएको ठान्दै आराम भएको खुसीयाली मनॉए । तर त्यो लडाई निशस्त्र थिएन । बेसार, अदुवा पानी, कागती, महको रस, टिम्मुर र ज्वानोको झोल लगायत तातो पानीको बाफ १० मिनेट दिनको तिन पटकसम्म लिन थालेपछि मात्र जित हासिल गरेको थिएँ । घरमा सँगै साथमा रहेका श्रीमती, छोराछोरी पनि म मार्फत संक्रमित भएका थिए होलान् तर ती सबैले दुई चार दिन - दुई चार पटक हाछ्यूं गरेर पचाई दिए । मलाई भने फोक्सोको समस्या पहिलेदेखि नै रहेकोले कमजोर ठानेर आक्रमण गरेको होला भन्ने महसुस् गरें । सबैले अस्पताल जाने सल्लाह दिए । सबै तोकिएका लक्षणहरु ममा देखिएको थियो । म कमजोर अवस्थामा नभएपनि मनोबल दह्रो थियो । एक थोपा विचलित भइन । म कमजोरका बाबजुद ज्याद्रो पनि छु भन्ने कुरा सायद त्यो कोरोना भाइरसलाई थाहा थिएन होला, मैले पेलेरै पाखा लगाई दिएँ ।

जसरी हाम्रो घर-कोठा भित्र अकस्मात चोर डाँका प्रवेश गर्छ, हाम्रो पहिलो प्रतिकृया उसलाई त्यहाँबाट भगाउने र थप मद्दतको लागि हारगुहार माग्ने गरिन्छ । त्यसरी नै जब हाम्रो शरीर भित्र कुनै शत्रु किटाणुहरू प्रवेश गर्छन तब हाम्रो शरीर भित्र रहेका सिपाही किटाणुहरूले हाम्रो एरिया वा राज्यमा नआईजा भनेर धकेलेर बाहिर निकाल्दा त्यसको संकेतका रूपमा हाछ्यूं आउने गर्दछ । यदि धकेल्न नसक्ने गरी मजबुत तरिकाले बाह्य शत्रु किटाणुहरू प्रवेश गरेका छन भने त्यहाँ दुबै तर्फ बीच भिषण लडाई हुन्छ । जसरी सेनाहरू बीच युद्ध हुँदा त्यो युद्ध मैदानमा आगो बल्ने र जल्ने बिनास हुने गर्दछ त्यसरी नै शरीर भित्रका भित्र किटाणुहरू बीच लडाई हुँदा ज्वरो आउने, थकाई लाग्ने, कमजोर हुने गर्दछ । त्यस्तो समयमा आगोलाई निभाउन पानी प्रसस्त पिउनु पर्ने हुन्छ । थाकेका कमजोर भएका स्वदेशी सेनाहरूलाई खुराक दिनु पर्दछ । मनोबल दिनु पर्दछ । बिदेश पश्चिमा तिर कसैले हाछ्यूं गर्दा नजिकमा रहेको वा थाहा पाएको ब्यक्तिले “Bless You” भन्ने गर्दछन तर बास्तवमा उनीहरूले “Brave You” भन्दा उपयूक्त हुने थियो । किनकि शरीरको सेनाले बाहिरी हमला रोक्न खोजेको संकेत हो त्यो ।हाम्रो पुर्वीय संस्कारमा “चिरञ्जिवी” भनेर कामना गरिन्छ । 

जब कोरोना भाईरसको बारेमा संसार अनभिज्ञ थियो । यसको रोकथाम र उपचारको उपाय बारे मिश्रित र अनिश्चित धारणा आईरहेको थियो । त्यतिबेला यो भाईरससंग लड्न आत्मबल र आत्मरक्षा अपनाउनु बाहेक अरू उपाय थिएन । तर जो जति संक्रमित मानिसहरूलाई उपचारको उपाय अस्पतालहरूमा उपलब्ध नै थिएन भने किन अत्तालिएर अस्पतालहरूमा पुगेका थिए ? किन अधिकॉश मानिसहरूको मृत्यू तिनै स्वास्थ्यसंग संबन्धित भवनहरू भित्रै भएका थिए ? अघिकॉश घर मै बसेर लडाई लडेकाहरू बॉच्न सफल भएका थिए, किन ? यी प्रश्नहरूको उत्तर मेरो अनुभवमा आत्मनिर्णयको कमीले गर्दा भएको भन्ने ठम्याई छ । यी बाहेक अन्य सतर्कताका बिधिहरूको बारेमा पनि शंका, उपशंका र बिभिन्न मतहरू आउने गरे झैं मैले पनि शुरूका दिनदेखि नै मास्क लगाउने र ६ फिटको सामाजिक दुरी कायम गर्ने संबन्धमा फरक बुझेको थिए । जस्तै; मानिसको शरीरमा भाईरस प्रवेश गर्नमा रोकावट के मास्कले मात्र गर्ने हो र ? यो भाईरस यूक्त Airosole Droplets हावाको माध्यमबाट शरीर भित्र प्रवेश गर्ने अनेकौं उपायहरू छन । सिर्फ श्वास प्रश्वास र छुवाछुतमा मात्र सिमित छैन । मानौं मास्कको प्रयोगले रोकावट हुने हो भने ६ फीटको दुरीमा किन रहनु पर्यो ? के भाईरस ६ फिट टाढासम्म पुग्न सक्ने तर ६.५ वा ७ फीट पर पुग्न नसक्ने बैज्ञानिक तथ्य प्रमाण छन ? स्वास्थ्य बिज्ञानका आधारमा यदि कुनै ब्यक्तीले हाछ्यूं गर्यो भने बाहिर निस्कदा करिव १०० माईलस प्रति घन्टाको द्रुत गतिमा १९ देखि २६ फिट दुरी परसम्म उछ्छिटिएर पुग्न सक्ने बताउँछन । अब के यो दुरी कायम गरेर साध्य हुन्छ ? हाछ्यूं गर्दा Bless you भनेर बस्ने कि तर्केर हिड्ने ? कि आफु मजबुत बनेर बस्ने ? तपाईको रोगसंग लड्न सक्ने प्रतिरोधात्मक क्षमता बलियो छ भने कसैले मुखैमा आएर हाछ्यूं गर्यो भने पनि चिन्ता गर्नु पर्दैन । यी मास्क र ६ फिटे कुराको किन लामो बहस गरिरहनु ? तेसैले मैले हालै कोभिड-१९ भाईरसको परिक्षण गर्नु भन्दा मेरो आफनै क्षमताको परिक्षण गर्न उपयूक्त ठानें । जसलाई एन्टीबडी टेस्ट भनिन्छ । जसबाट थाहा हुन्छ कि तपाईलाई पहिला कोरोना संक्रमण भएको थियो भने पनि त्यसलाई आन्तरिक रूपमा परास्त गरेको वा अब हुन सक्ने आक्रमणलाई रोकथाम गर्न पर्याप्त क्षमता धारण गरेको अवस्था छ वा छैन भन्ने मोटामोटी अन्दाज दिलाउँछ । मेरो केसमा भने २.७४ S/C रहेको पाईयो, जुन सकारात्मक (पोजेटिभ) नतिजा थियो । 

अन्तमा अमेरिकनहरूको औसत उचाई ६ फिटको हुन्छ भन्दैमा यी ६ फिटेहरूको मखुन्डोधारी कुरा सुन्नु भन्दा हाम्रा बाजे बराजू पुर्खाहरू बिना खोप र औषधोपचारमा पनि १०० बर्ष भन्दा ज्यादा किन र कसरी बॉच्ने गर्दथे ? भनेर सोधखोज र श्रवण मनन गरौं । प्रकृतिसंग मानिसको आकृति कसरी घुलमिल गर्ने तिर सोचौं । यसैमा मानव जातीको कल्याण हुनेछ । डर, त्रास, भ्रम र भयमा बॉच्नबाट मुक्ति पाउन प्राकृतिक आयूर्वेदिक र योगिक जीवनशैली अपनाऔं । शरीरको आन्तरिक सैनिकहरूलाई मजबुत पार्न स्वस्थबर्धक खाना पानीको सेवन गरौ । शान्त र निरामय जीवन बिताऔ !

पोजेटिभपछि फेरी पोजेटिभको पोजेटिभ अनुभव

योगेश आदी 

यसपटक लेख्नै पर्ने नैतिक दबाब परेपछि लेख्दैछु । मेरो कोभिड १९ एण्टिबडी टेष्टको रिजल्टले केही भ्रम उब्जाएको छ । न्यूयोर्क सहर कोरोनाभाइरसको एपिसेण्टर बनेको ३ महिनापछि पारिवारिक बटालिएन लिएर म कोभिड १९ एण्टिबडी टेष्ट गर्न गएँ । न्युयोर्कमा कोरोनाले ताण्डव मच्चाइराख्दा संसारको आँखाको तारो बनेको एल्महर्ष्ट हस्पिटल नै छानें । अझैपनि त्यो एरिया वरिपरी हिड्नै डराउनेहरु पनि छन् । त्यसताका म बसेको ज्याक्सन हाइट्स क्षेत्रलाई आगोको भुँग्रो संज्ञा दिएका थिए । अहिले अस्पताल परिसर सामान्य देखें । स्वास्थ्य कार्यकर्ताहरु पनि भाइजर विहिन र सामान्य मास्कमा मात्र थिए । ८ जनाले एण्टिबडी परिक्षण गरायौं । हाम्रो परीक्षणको नतिजाले हामीलाई नै चकित बनायो । धेरै प्रश्नहरु उब्जिए । हाम्रो एण्टिबडी टेष्टले कोरोनाभाइरसलाई थप कोतुहल बनायो ।

के हो एण्टिबडी टेष्ट ?

यो परिक्षण स्वस्थ अवस्थाको व्यक्तिलाई कोरोना भाइरसको संक्रमण बिगतमा थियो वा थिएन भनेर हेर्नको लागि गरिन्छ । एण्टिबडी टेष्ट भन्नाले भाइरसको बिरुद्धमा शरीरको लड्ने क्षमता नाप्नु हो । जुन भाइरससँग लड्नुपर्ने हो, शरीरमा पनि त्यही भाइरस हुनु जरुरी छ । मानव शरीरमा स्वस्फुर्त रोगसँग लड्ने प्रतिरोधात्मक शक्ति बिद्यमान हुन्छ तर नौलो प्रकृतिको रोग आयो भने शरीरले नयाँ भाइरस चिन्दैन अनि बिरामी पर्दछ । जस्तो; हामीलाई सानोमा दादुरा, डिपिडी, बिसिजी, मलेरिया इत्यादीको सुई लगाइदिने गर्दछ, त्यो सुईभित्र हामीलाई त्यही भाइरस दिइएको हो किनकि भाइरससँग लड्न शरीरमा भाइरस नै हुनु जरुरी छ । त्यसको मतलव हाम्रो शरीरलाई सानैमा ती भाइरसमैत्री बनायो भने पछि त्यही भाइरसले समात्न सक्दैन, भन्ने उद्देश्य हो । हामीले हरेक बर्ष 'फ्लु शट'लगाउने भनेर सुई लिनुको अर्थ त्यो रुघाखोकीको भाइरस सुई मार्फत लिनु हो । कोरोना भाइरस पुरानो भएपनि, यो हाल चलेको कोभिड १९ भन्ने चाँहि नयाँ हो । यो भाइरससँग हामी परिचित थिएनौं । हाम्रो शरीरलाई नौलो लागेकोले लड्न इन्कार गर्यो, हामी बिमारी पर्यौं । हाम्रो शरीर त्यो भाइरसमैत्री बनिसकेको भए बिरामी पर्ने थिएनौं । त्यसैले, एण्टिबडी परिक्षण गर्नु भनेको आफ्नो शरीरको तोकिएको रोगसँग लड्ने भाइरसको लेभल हेर्नु पनि हो ।

कोभिड १९ टेष्टको रिजल्ट कसरी बुझ्ने ?

त्यसो त एण्टिबडी टेष्ट जुनसुकै भाइरसको पनि हुन्छ । हामीले गरेको कोभिड १९ नतिजा भने अलि फरक छ ।

हाम्रो शरीरमा ४ प्रकारका कोरोनाका भाइरसहरु हुनसक्ने भएकोले यो कोभिड १९ नामाकरण गरिएको भाइरसको एण्टिबडी टेष्ट गर्दा चाँहि त्यसको लेभल (इण्डेक्स भ्याल्यु) १.३९ को बोर्डर लाइन तोकिएको छ । यदि कोही व्यक्तिको नतिजा त्यो भन्दा माथि देखायो भने 'पोजेटिभ' र सो भन्दा कम आयो भने 'नेगेटिभ' मानिन्छ । पोजेटिभ देखिनुको अर्थ शरीरमा त्यो भाइरस आइसकेको थियो र अब शरीरले त्यो भाइरस बिरुद्ध लड्नको लागि आफ्नो शरीरमैत्री भाइरस बनाइसकेको छ, भन्ने बुझिन्छ । त्यसको अर्थ; अब सो भाइरसले सितिमिती बिरामी पार्न सक्दैन वा पचाउन सक्छ भन्ने हो । नतिजा नेगेटिभ आउनु भनेको शरीर सो भाइरससँग परिचित छैन भन्नु हो ।

मेरो नतिजा र भ्रम के हो ?

मेरो परिवारमा ६ जना छन् । चर्पी, भान्छा, पानी बोतल, टावल तथा प्रायश सरसामान कमन प्रयोग गर्छौं । बहिनी ज्वाईको पनि सबै कमन देख्छु । हामी नजिकै भएकोले भेटघाट बाक्लै हुन्छ । ज्वाईले यो कोरोनाको महामारीभरी पनि सामान्य सरह नै पुरै काम गर्नु भो । ज्वाईको परिक्षणको नतिजा पहिल्यै कोभिड १९ डिटेक्टेड देखाएकोले भाइरस संक्रमित भैसकेको भन्ने बुझियो । हामी ८ जनाले एकै समय, एकै ठाउँमा परिक्षण गरायौं । ५ जनाको नेगेटिभ देखायो । ३ जनाको पोजेटिभ ।

म नेगेटिभ । मेरो श्रीमती पोजेटिभ । ज्वाई पोजेटिभ, बैनी नेगेटिभ । बुवाआमा पोजेटिभ । छोरीछोराहरु नेगेटिभ । १८ बर्ष कम उमेरकाको नपर्ने भएकोले भान्जाको गरिएन ।

म र मेरो श्रीमतीले यो कोरोना अवधिको कुनैपनि समय पहिले भन्दा फरक जीवनशैली अपनाएनौं । नतिजा किन यस्तो ? मैले अमेरिकाको प्रबिधि र बिज्ञान माथि प्रश्न गर्न नसकेपछि कारण आफैले खोजेर अनुमान लगाएँ ।

<img class="alignnone size-medium wp-image-12593" src="https://test.hamrocompany.com/wp-content/uploads/2020/06/FF3FD8A5-1C72-4074-85BF-0C7AFFA593AA-243x261.jpeg" alt="" width="243" height="261" /> <img class="alignnone size-medium wp-image-12594" src="https://test.hamrocompany.com/wp-content/uploads/2020/06/B3DE0E21-F4C5-426A-8DB3-B4C30459225B-245x261.jpeg" alt="" width="245" height="261" />

संसारका ७ अरब मानिसको शरीरको प्रतिरोधात्मक गुण हरेकसँग फरक हुँदो रहेछ । चिनेका रोग बाहेक यस्ता नौलो रोगसँग हरेकको शरीरले फरकफरक किसिमले लड्ने देखियो । हाल संसारमा यो भाइरसको संक्रमण भएका मध्ये २ प्रतिशत मान्छे मर्नु । कोहीको ७ दिनमा लक्षण देखाउनु । कोहीको २/३ हप्तामा । कसैको सामान्य लक्षण देखाउँदै शरीरमा मिल्नु, जस्तै; मेरो श्रीमती, बुवाआमा । संसारका ८० प्रतिशत मान्छेले यो भाइरस पचाउन सक्न पनि भनिएको छ । न्युयोर्कस्थित स्वास्थ्यकर्मी तारा भट्टराईले एक लेख मार्फत लेखेकी छिन्; "एउटा १२X१४ साईज़काे काेठामा सँगै बस्ने तर छुट्टै बेडमा सुत्ने दुई पुरुषहरु मध्ये एकलाई काेराेना भाईरस हुँदा अर्काेलाई नसरेकाे ।

दुई अलग १२X१४ साईज़काे काेठामा बस्ने तर चारजनाले एउटै बाथरूम प्रयाेग गरेकाे अवस्थामा एकलाई संक्रमण हुँदा अरु तीनजनालाई नसरेकाे अवस्था ।

एउटै ६०० स्क्वायर फिटकाे काेठामा बसेका श्रीमान र श्रीमती मध्ये श्रीमानलाई भाईरस भएकाे तर एउटै बाथरूम प्रयाेग गरेर श्रीमानले मास्क लगाई ६ फिट डिस्ट्यान्स कायम गरेर कुराकानी गर्ने र खाना समेत पकाउने तर भॉडाकुँडा सेयर नगर्दा श्रीमतीलाई भाईरस नसरेकाे।"

बिचार

Vishwa Sandesh Newspaper Inc.

Our Team

Contact Information

Address:

Email:

Phone: