बिष्णु सिंह ‘बैजु’ (आजीवन सदस्य )

कुनै पनि मानव, पशुपन्छी, किरा फ़ट्याङ्ग्रा कुनै न कुनै अन्य बस्तु, सेवा, सुबिधा, लाभ, मनोरंजन इत्यादि प्राप्त हुने आशाले कुनै संस्था, बस्तु, स्थान, प्रकृतिसंग आकर्षित हुने गर्दछन । जस्तो: रंगीचंगी फुलहरुले आफ्नो सुगन्ध फैलाएर माहुरीलाई आफूतर्फ आकर्षित गर्दछन। नेपालका सुन्दर हिमाल, झर्ना, ताल, पशुपन्छी, कला संस्कृतिले बिदेशी पर्यटकलाई आकर्षित गर्दछ। मिठो गीत संगीतले श्रोतालाई आकर्षित गर्दछ। त्यस्तै बुढखाडाहरुबाट वाक्क दिक्क भएका नेपालीहरु अहिले युवाहरुको आकर्षणले राष्ट्रिय स्वन्तन्त्र पार्टिमा स्वतस्फुर्तरुपमा सदस्यता लिईरहेका छन। त्यसैले भन्न सकिन्छ कि आफूतर्फ आकर्षित गर्नेले आफुमा केही न केही गुण निहीत गरेको हुन्छ।

गैर आवासीय नेपाली संघ (एन आर एन) अन्तराष्ट्रिय, राष्ट्रिय र राज्य तिन तहमा विभाजित छ। गैर आवासीय नेपाली संघ (एनआरएनए) अमेरिकाले अमेरिकामा रहेका नेपालीहरुलाई आफूप्रति आकर्षित गरि आफ्नो सदस्य संख्या बढाउन प्रयत्न गरेको छ। त्यसैका लागि अहिले प्रत्येक राज्यमा सदस्यता अभिबृद्धि कार्यक्रम गर्न बरिष्ठ उपाध्यक्ष कृष्ण जीवि पन्थ, मेम्बरशिप ड्राईभ चियर (उपाधक्ष्य) दिलु पराजुली, उपाध्यक्ष गोपेंद्र भट्टराई लगायत अन्य पदाधिकारीहरु देश दौडाहामा छन।

“जब भर्यो राति अनि बुढि ताँति” भन्ने उखान चरितार्थ गर्ने एनआरएनएको सदस्यता अभिबृद्धि कार्यक्रम हरेक दुई-दुई बर्षमा ठिक चुनाव ताका गरिन्छ। अरुबेला को, को हुन् र कहाँ छन केही सिमितलाइ बाहेक, अरु सदस्यहरुलाई थाहा हुदैन।

यसै सन्दर्भमा गत अप्रिल १५ मा गैर आवाशीय नेपाली संघ (एनआरएनए) अमेरिकाले न्युयोर्कमा आफ्नो न्युयोर्क च्याप्टर मार्फत सदस्यता अभिबृद्धिको लागि एक अन्तरक्रिया कार्यक्रम आयोजना गर्यो। यो कार्यक्रम आगामी जुलाईमा २०२३-२५ कार्यकालको लागि हुने निर्वाचनलाई लक्षित गरि गरिएको हो। एनआरएनएको नयाँ सदस्यता लिने म्याद मे १५, २०२३ सम्म तोकिएको छ।

न्युयोर्क च्याप्टरमा को को पदाधिकारी छन, कहिले आए र कहिले तिनको म्याद सकिदैछं, त्यही न्युयोर्कका सदस्यहरुलाई जानकारी छैन। यसको मुख्य कारण सोच बिचार नगरी पद ओगटन पदमा आउने च्याप्टरका पदाधिकारीले गर्दा उनीहरुलाई सदस्यहरुले चिन्दैनन्। अनि केही गर्न नसकेपछि सदस्यहरुले उनीहरुलाई चिन्ने अवसर नै भएन। यस्तै रोग गैर आवाशीय नेपाली संघ अमेरिकामा पनि छ।

एक ८२ बर्षीय बृद्धको मुख्य आतिथियमा अन्तरक्रिया कार्यक्रम न्युयोर्क च्याप्टरले संचालन गरेको थियो। कार्यक्रममा प्रमुख अतिथि एन आर एन का संरक्षक खगेन्द्र जिसी, अतिथि आनन्द बिष्ट, आई सिसी सदस्य संजिव श्रेष्ठ, बिस्वराज बास्तोला, दुर्गेश जंग कार्की, बिकास उप्रेती,रामहरि जोशी, मृदुला कोइराला अनि गोर्खा समाज, दर्शन ठकुरी समाज, पर्वत समाज, शेर्पासंघ, तामाङ्ग संघ यस्तै बिभिन्न जातिय, संघ सस्थाबाट आएका केहि व्यक्तिहरुको उपस्थिति थियो। तर “नेपालको लागि नेपाली भन्ने” नारा बोकेको एनआरएनएमा नेपालको लागि आवाज उठाउने नेपालीलाई आवस्यक ठानिएको थिएन। तिनको आशंन ग्रहण हुने कुरो नै भएन।

एन आर एन अमेरिकाले अप्रिल १५ मा कार्यक्रम गरेको सत्यनारायण मन्दिरको हलमा अप्रिल १४ मा ४८ वटा जात जातिका संघ संस्थाहरुले संयुक्त नयाबर्ष २०८० शुभकामना आदान-प्रदान कार्यक्रम गरेका थिए। जसमा दुई दर्जन मिडियाले स्पोन्सर गरेको भनिएको थियो। तर कार्यक्रम हुदा मुश्किले ४० जना देखिए । अझ अच्चम्म लाग्ने कुरो त ४८ सस्था मध्यका एक जीपी फ़ाउण्डेशन उपस्थित नै भएको थिएन। बरु सोही समयमा नजिकै अर्को स्थानमा फ़ाउण्डेशनले आफ्नो छुट्टै कार्यक्रम गरि ४८को कार्यक्रमलाई काउण्टर दिएको थियो।

आईसिसि, एन सी सीदेखि च्याप्टरसम्म सबैको आ-आफ्नो गुनासो:
नेपालमा बिभिन्न पार्टीहरुको संयुक्त गठबन्धन सरकार बने झैँ अहिले एन आर एन अन्तराष्ट्रिय संघ, काठमाण्डौंमा पनि गैर आवासीय भनाउँदाले पनि बिभिन्न पार्टीकै प्रतिनिधित्व गर्दै गठबन्धन कार्य समिति बनाएका छन र तिन संयुक्त अध्यक्षहरु बनेका छन। त्यहाँ सिमित गुटका व्यक्तिको बोलबाला चल्ने र अरु चुनिएर गएका सदस्यहरुको अवहेलना हुने तथ्य आईसिसि सदस्य संजीव श्रेष्ठले कार्यक्रममा व्यक्त गरे। उनलाई मिटिङ्गमा समेत नडाक्ने र डाकिहाले पनि ८ -९ घण्टा पछि बल्ल छोटो समय दिएर बोल्न दिने गरेको बताए।

एनसिसिका बिभिन्न बक्ताहरुले बोल्दा पनि चुनाव ताका हुने बिभिन्न धाँधली, पैसा दिएर वा आफैले सदस्य शुल्क तिरेर सदस्य बनाउने र आफ़्नो पक्षमा मतदान गर्न लगाउने बारे बताए। साथै कार्यक्रमको लागि आवश्यक खर्च नगरिने तर बिना कामको फजुल खर्च गर्ने बारे पनि गुनासो सुनियो।

कार्यक्रम आयोजक न्युयोर्क च्याप्टरका सभापतिले पनि कार्यक्रम समापन गर्दा केन्द्रले बजेट नदिने अनि आर्थिक अभावले केही गर्न नसकिएको गुनासो पोखे। सानोतिनो कार्यक्रम गर्न फ़ण्डरेज पनि गर्न नजान्नेले एन आर एनको नेतृत्व गर्नु त “नाच्न न नजान्नेलाइ आगन टेड़ो” भन्ने उखान चरितार्थ भयो। २०२० साल ताका कोभिडको महामारी चल्दा त्यतिबेलाका न्युयोर्क च्याप्टर सभापति रामहरी अधिकारी आफुले सक्दो औषधि र फलफुल लिएर बिरामी सदस्यहरुको ढोका ढोकामा पुगेको उदाहरण एक आजीवन सदस्यले (यो लेखक) बताए। त्यसैले “खाने मुखलाई जुंगाले छेक्दैन” त्यसैले एन आर एनको नेतृत्व गर्न काम गर्ने क्षमता र जाँगर दुवै चाहिन्छ। पद ओगटनको लागि पदमा जाने होईन।

नेपालको लागि बोल्ने नेपालीले बोल्दा प्रशंगवस जनसम्पर्क समितिको कुरो बोल्दा न्युयोर्क च्याप्टरका सभापतिले लौ माईकको लाइन काटिदिनु भन्न पछि परेका थिएनन। तर पछि त जनसम्पर्क समितिकै आनन्द बिष्टलाई बोल्न अनुरोध गरे। अनि उनले लामो भाषण गर्दै बिदेशी नागरिकता लिएको रविको एकै दिनमा नेपाली नागरिकता पाउने । तर उनले ग्रिनकार्ड छोडेर तिन महिना कुर्नुपर्ने तर्कसंगत नभएको ब्याख्या गरिदिए। उनलाई कुनै दवाब नदिएर न्युयोर्क च्याप्टरका सभापतिले बोल्न दिई नै रहे। त्यस्तै अरु ठुलाले बोल्दा पनि समयको कुनै पावन्दी थिएन। यसबाट के बुझियो भने च्यप्टरकाले सिर्फ चाकडी देखाउन जानेका रहेछन।

नेपालको संबिधान २०७२ को भाग २, धारा १४ मा दक्षिण एशिया बाहेकको बिदेशी मुलुकको नागरिकता लिएको नेपालीलाई संघीय कानुन बमोजिम सामाजिक, आर्थिक र सांस्कृतिक अधिकार सहितको नागरिकता दिने सकिने व्यवस्था छ। तर दिने पर्छ भन्ने बाध्यता छैन। त्यस्तै संविधानको कुनै धारा संशोधन गर्नुपर्ने भए सम्बिधानको भाग ३१, उपधारा २ बमोजिम संसद्को कुनै समितिमा प्रस्ताव प्रेश गर्न सकिन्छ। एन आर एनका संरक्षक खगेन्द्र जिसी नेपाल सरकारको परराष्ट्र मन्त्रालय र एन आर एनबीच सयोजन गर्ने कार्यमा नियुक्त छन। तर उनले संबिधानमा भएको व्यवस्था अनुरुप परराष्ट्र मन्त्रालय मार्फत के कार्य गरे भनि यो लेखकले प्रश्न गर्दा उनले केही जवाफ दिएनन। बरु उनि त अमेरिकाको नागरिकता र नपालको पनि बंशजको नागरिकता हुनुपर्ने भन्ने अडानमा छन। सपना देखेर मात्र त भएन नि ! साकार पार्नलाइ समय , परिस्थिति मिल्नु पर्यो र केही गर्नु पनि सक्नु पर्यो नि।

मेम्बरशिप ड्राईभ चियर (उपाधक्ष्य) दिलु पराजुलीले त आफुलाई दिएको जिम्मेवारी बहन गर्न हरसम्भव सदस्यता अभिबृद्धि कार्यक्रमको औचित्य पुष्टि गर्ने भईहाले। र उनले बिभिन्न तर्कका साथ् पुष्टि गरे पनि।

सुझाव :

भ्रष्टाचारीहरुले कब्जा जमाएको ललिता निवासको सरकारी जग्गामा एन आर एन आइसिसिको भवन ठडिनु नै नेपाली जनताको आखामा एन आर एन कसिंगर बनेको छ। ललिता निवासको सरकारी जग्गा हडप्ने बिरुध्ध अख्तियार अनुसन्धान आयोगको मुद्दा चलिरहेको छ। एन आर एन ए ले सो भवनमा नेपाल सरकार र अन्य दात्रि संस्थासंग मिलेर सर्वसाधारण नेपालीको लागि एक आधुनिक निशुल्क अस्पताल बनाई बार्षिक बजेट नियमित दिन सके एन आर एन को “नेपालको लागि नेपालि भन्ने नारा ” सफल हुन्छ। अनि एन आर एन को सम्मान नेपाली जनतामा स्वत बढेर जानेछ। एन आर एन ले अनावस्यक खर्च गरेर काठमाण्डुमा कार्यालय राख्नु कुनै औचित्य छैन। अनि एन आर एन अमेरिकाले यस्ता आलुपाणे सदस्यता अभिबृधि कार्यक्रम गर्नुपर्ने जरुरत पर्दैन। एन आर एन लाई खोजि खोजि यसको सदस्य बन्न गैर आवाशियहरु लालायित हुनेछन।

एक सफल सदस्यता अभिबृधि कार्यक्रमले लक्षित समुदायलाइ आकर्षित गरि नया सदस्य बनाउन सक्छ। त्यस्तै भईरहेका सदस्यहरुको संस्था भक्ति, आस्था बिस्वास जगाउन सक्छ, र तिनैको सिफारिसमा भविष्यमा नया सदस्यहरु संस्थामा जोडिन आउछन। तर यो तथ्यलाई सदस्यता अभिबृधि कार्यक्रम गर्नेहरुले बुझेको जस्तो देखिएन। बिभिन्न जात जात्तिका समुदायको आ-आफ्ना गुठि भोज भत्तेर, स्वार्थ, मान्यता हुन्छन। अनि ति जातिय संस्थामा पनि गुट उपगुट देखिन्छ। त्यसैले हेर्नोस पहिले एक नेवा गुठि थियो। अहिले त्यो कतिवटा भयो थाहा छैन। अनि आफ्नो स्वार्थ र फाईदाको लागि एनजीओ खोलि बसेकालाइ लक्षित गरि सदस्यता अभिबृधि कार्यक्रम गर्न बिना क्षमताका पद मात्र ओगटि बसेका न्युयोर्क च्याप्टर मार्फत गरिनुले सदस्यता अभिबृधि कार्यक्रमको कुनै प्रभावकारिता देखिएन।